بیماری‌های قابل انتقال از گربه به انسان

بیماری‌های مشترک بین انسان و گربه که با عنوان علمی زئونوز (Zoonotic Diseases) شناخته می‌شوند، به بیماری‌هایی گفته می‌شود که امکان انتقال آن‌ها از گربه به انسان وجود دارد، البته توجه داشته باشید که نام علمی زئونوز فقط برای بیماری های مشترک گربه و انسان نیست برای دیگر حیوانات نیز از این عنوان علمی استفاده میشه مثل بیماری های مشترک عروس هلندی و انسان یا بیماری های مشترک انسان و سگ و ... که در واقع بیماری های قابل انتقال از حیوانات به انسان هاست.

آشنایی با این بیماری‌ها برای صاحبان گربه و حتی افرادی که به‌طور مقطعی با گربه‌ها در تماس هستند، اهمیت زیادی دارد؛ نمیخوام بترسونمتون بلکه آگاهی خودتون رو افزایش بدین  و پیشگیری صحیح داشته باشید.

قبل از هر چیز یک واقعیتی رو بهتون بگم اکثر گربه‌های خانگی سالم، واکسینه و تحت مراقبت دامپزشکی، خطری برای انسان ایجاد نمی‌کنند. با این حال، در صورت عدم رعایت بهداشت، تماس مستقیم با مدفوع، گازگرفتگی یا خراش، احتمال انتقال برخی بیماری‌ها مانند هاری، توکسوپلاسموز، قارچ‌های پوستی، بیماری خراش گربه و انگل‌های روده‌ای وجود دارد؛ به‌ویژه در گروه‌های حساس مانند کودکان، زنان باردار، سالمندان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف.

خیلی ساده شناخت راه‌های انتقال بیماری، علائم هشدار دهنده در انسان و گربه، و رعایت اصول ساده‌ای مثل شست‌وشوی دست‌ها، واکسیناسیون منظم و معاینات دوره‌ای دامپزشکی، می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری‌ها را به حداقل برساند. در این مقاله که توسط متخصصین دامپزشکی پت لینک نوشته شده به‌صورت علمی و قابل‌ فهم بررسی می‌کنیم که کدام بیماری‌ها از گربه به انسان منتقل می‌شوند، چگونه منتقل می‌شوند و چطور می‌توان به‌طور ایمن و بدون نگرانی در کنار گربه‌ها زندگی کرد.

بیماری‌های مشترک شایع بین انسان و گربه

براساس مقالات علمی و متون معتبر بین‌المللی (بروزرسانی شده در ۲۰۲۵)، گربه‌ها می‌توانند ناقل طیف وسیعی از پاتوژن‌های باکتریایی، ویروسی، انگلی و قارچی به انسان باشند ولی نکته مهم این است که اگر موارد گفته شده رعایت شود و واکسیناسیون گربه درست انجام شود درصد احتمال انتقال بیماری از گربه به انسان به صفر نزدیک میشود، بر اساس متون علمی منتشر شده در ژورنال‌هایی نظیر MDPI و داده‌های WHO، شایع‌ترین این بیماری‌ها به شرح زیر است:

۱. توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis)

مفصل تو مقاله قبلی که یکی از مهمترین سوالات شما یعنی " ایا موی گربه باعث نازایی میشود " بیماری توکسوپلاسموز را بررسی کردیم، خلاصه بخوام بهتون اینجا توضیح بدم، این بیماری ناشی از انگل Toxoplasma gondii است که گربه‌ها میزبان نهایی آن هستند.

شیوع بیماری در گربه ها: طبق داده‌های ۲۰۲۵، شیوع جهانی توکسوپلاسما در گربه‌های اهلی حدود ۳۵٪ تخمین زده می‌شود، اما انتقال از گربه به انسان در موارد خیلی نادری تا به حال رخ داده

احتمال انتقال توکسوپلاسموز از گربه به انسان

بر اساس مقالات منتشر شده در ژورنال‌هایی نظیر Nature Communications و داده‌های CDC، اگرچه گربه‌ها تنها میزبان نهایی هستند که تخم این انگل (اووسیست) را دفع می‌کنند، اما تماس مستقیم با گربه عامل اقلیت موارد ابتلا است.

تحقیقات نشان می‌دهد تنها حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از موارد ابتلای انسانی به‌طور مستقیم با نگهداری از گربه مرتبط است.

اکثریت موارد (حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد) از طریق مصرف گوشت نیم‌پز یا خام (حاوی کیست بافتی) منتقل می‌شوند.

باقیمانده موارد مربوط به مصرف سبزیجات نشسته‌ یا آب آلوده به خاک (حاوی تخم دفع شده از گربه) است.

۲. بیماری خراش گربه (Cat Scratch Disease - CSD)

بیماری خراش گربه (CSD) که در متون پزشکی با نام بارتونلوز (Bartonellosis) شناخته میشه، یک عفونت باکتریایی است که توسط باکتری Bartonella henselae ایجاد میشه، منبع اصلی این باکتری کک های گربه هستندیعنی کک این باکتری را به گربه منتقع میکند و باکتری در بزاق یا زیر ناخن‌های گربه (به دلیل خاراندن بدن و تماس با مدفوع کک) قرار می‌گیرد و در نهایت از طریق خراشیدگی، گازگرفتگی یا حتی لیسیده شدن زخم‌های باز انسان توسط گربه آلوده امکان انتقال به انسان نیز وجود دارد.

علائم بیماری خراش گربه در انسان (طبق گزارش‌های بالینی ۲۰۲۵)

علائم معمولاً ۳ تا ۱۴ روز پس از تماس و انتقال باکتری به بدن انسان ظاهر می‌شوند:

ضایعه پوستی اولیه: ایجاد یک تاول کوچک یا برجستگی قرمز در محل خراش که ممکن است با نیش حشره اشتباه بگیریم، خیلی شبیه به نیش پشه و پشه خاکیه!

لنفادنوپاتی (تورم غدد لنفاوی): شایع‌ترین علامت اینه که غدد لنفاوی نزدیک به محل خراش (مثلاً زیر بغل، گردن یا کشاله ران) متورم، دردناک و گاهی دارای چرک می‌شوند که میتونه یک علائم هشدار باشه برای ما.

علائم عمومی: تب خفیف، خستگی، سردرد و بی‌اشتهایی.

آمار و شیوع بیماری در گربه ها و انسان

تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۴۰٪ گربه‌ها در مقطعی از زندگی خود ناقل این باکتری هستند، اما خود گربه‌ها معمولاً هیچ علامتی از بیماری نشان نمی‌دهند، از طرفی تخمین زده شده که سالانه حدود ۴۰,۰۰۰ تا ۵۰,۰۰۰ مورد جدید از بیماری خراش گربه در سطح جهان در انسان ها تشخیص داده می‌شود. با این حال، محققان معتقدند آمار واقعی بالاتر از این مورد است، چرا که بسیاری از موارد خفیف هرگز به پزشک مراجعه نمی‌کنند و خود‌به‌خود بهبود می‌یابند.

این بیماری در کودکان زیر ۱۵ سال و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، شایع‌تر و شدیدتر دیده می‌شود.

۶. توصیه‌های پیشگیرانه (بر اساس متون ۲۰۲۵)

ما این موارد رو نمیگیم که شما رو بترسونیم، با تحقیقات گسترده ای که انجام داده ایم متوجه شدیم که اگر آگاهی عمومی بالا بره و پیشگیری های لازم انجام بشه احتمال انتقال بیماری از گربه به انسان به صفر میرسه پس با حوصله محتوایی که تهیه کردیم رو مطالعه کنید و مطمئن باشید که با پیشگیری میتونید با خیال راحت کنار گربه قشنگتون زندگی کنید.

۱. کنترل کک: استفاده ماهانه از داروهای ضد کک برای گربه، موثرترین راه قطع زنجیره انتقال است.

۲. شستشوی فوری: در صورت خراشیده شدن، محل را بلافاصله با آب و صابون بشویید.

۳. بازی ایمن: با گربه‌ها (به‌ویژه بچه‌گربه‌ها) به گونه‌ای بازی نکنید که منجر به چنگ‌زدن یا گازگرفتگی شود.

۴. کوتاه کردن ناخن: ناخن‌های گربه خانگی را به طور منظم کوتاه نگه دارید، اگر خودتون نمیتونید اینکار رو انجام بدین از آرایشگاه های گربه کمک بگیرید لیست کامل شهرهای سراسر ایران در پت لینک وجود داره کافیه لیست را روی شهر و استان خودتون فیلتر کنید.

۳. پاستورلوز (Pasteurellosis)

باکتری Pasteurella multocida در دهان ۷۰ تا ۹۰ درصد گربه‌های سالم وجود دارد، بیماری پاستورلوز (Pasteurellosis) یکی از شایع‌ترین و سریع‌ترین عفونت‌های باکتریایی ناشی از گازگرفتگی یا چنگ‌زدن حیوانات است.

نحوه انتقال بیماری پاستورلوز از گربه به انسان

انتقال معمولاً از سه طریق زیر رخ می‌دهد:

گازگرفتگی: دندان‌های تیز و سوزنی گربه باکتری را به عمق بافت‌ها یا نزدیکی مفاصل تزریق می‌کند.

چنگ‌زدن: اگر ناخن‌های گربه با بزاق آلوده شده باشد.

لیسیدن: تماس بزاق با زخم باز یا مخاط چشم و بینی انسان.

علائم بیماری پاستورلوز بیماری مشترک انسان و گربه

یکی از ویژگی‌های متمایز پاستورلوز، سرعت بالای بروز علائم است:

شروع سریع: علائم معمولاً در کمتر از ۳ تا ۱۲ ساعت ظاهر می‌شوند (سریع‌تر از اکثر عفونت‌های دیگر).

در محل زخم: درد شدید، قرمزی، تورم زیاد و خروج ترشحات چرکی.

علائم عمومی: در صورت عدم درمان، ممکن است تب و تورم غدد لنفاوی رخ دهد.

۴. عفونت‌های روده‌ای (Enteric Zoonoses)

عفونت‌های روده‌ای (Enteric Zoonoses) دسته‌ای از بیماری‌های بسیار شایع هستند که از طریق دستگاه گوارش گربه به انسان منتقل می‌شوند. بر اساس داده‌های علمی سال ۲۰۲۵، گربه‌ها می‌توانند ناقل مجموعه‌ای از باکتری‌ها و انگل‌ها باشند که باعث ایجاد اسهال و دردهای شکمی شدید در انسان می‌شوند، البته که قبلا گفتیم این اتفاق خیلی نادر پیش میاد و با پیشگیری هایی که در ادامه بهتون میگم میتونه اصلا رخ نده.

مهم‌ترین عفونت‌های روده ای منتقلی از گربه به انسان

این عفونت های روده ای خودشون به عفونت های باکتریایی، انگل های تک یاخته و انگلی و کرم ها تقسیم میشن که در ادامه میخوام همه این موارد رو بررسی کنیم:

1. عفونت‌های باکتریایی مشترک انسان و گربه

کمپیلوباکتر (Campylobacter): این باکتری یکی از شایع‌ترین علل اسهال خونی در انسان است. گربه‌ها (به‌ویژه بچه‌گربه‌های زیر ۶ ماه) می‌توانند این باکتری را دفع کنند بدون اینکه خودشان بیمار به نظر برسند، بنابراین به مدفوع گربه دست نزنید این باکتری روی بدن گربه یا تو بزاقش نیست فقط داخل مدفوعشه.

سالمونلا (Salmonella): همان‌طور که پیش‌تر بحث شد، به‌ویژه در گربه‌هایی که گوشت خام مصرف می‌کنند، این باکتری از طریق مدفوع گربه به انسان منتقل می‌شه، بازم تاکید میکنم که به مدفوع گربه و به خاک گربه که استفاده شده دست نزنید و اگر دستتون خورد حتما به خوبی دستتون رو بشورید.

دسترسی  سریع : برای دسترسی به لیست پت شاپ های برتر رامسر میتوانید از این لینک استفاده کنید

هلیکوباکتر (Helicobacter): برخی سویه‌های این باکتری که باعث زخم معده در انسان می‌شوند، می‌توانند بین انسان و حیوانات خانگی مشترک باشند.

۲. انگل‌های تک‌یاخته‌ای (Protozoa)

ژیاردیا (Giardia): این انگل میکروسکوپی در روده کوچک زندگی می‌کند.

انتقال: از طریق بلعیدن تخم انگل (کیست) موجود در آب یا غذای آلوده به مدفوع گربه، که مطمئنم هرگز کسی قرار نیست این انگل رو که در مدفوع گربه وجود داره ببلعه !!!

علائم در انسان: اسهال چرب، نفخ شدید، دل‌پیچه و کاهش وزن .

کریپتوسپوریدیوم (Cryptosporidium): انگلی است که باعث اسهال آبکی می‌شود. این انگل در برابر کلرِ آب بسیار مقاوم است و برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می‌تواند خطرناک باشد.

۳. انگل‌های کرمی (Helminths)

کرم‌های گرد (Toxocara cati) که از طریق تخم این کرم‌ها در مدفوع گربه به انسان منتقل میشه. اگر انسانی (به‌ویژه کودکان) تصادفاً این تخم‌ها را ببلعد، لارو کرم در بدن مهاجرت می‌کنه و باعث بیماری میشه، بنابراین خاک گربه رو هرگز دم دست کودکان قرار ندهید.

عارضه: لاروها می‌توانند به کبد، ریه و حتی چشم آسیب بزنند (سندرم مهاجرت لارو چشمی).

کرم‌های قلاب‌دار (Hookworms): لارو این کرم‌ها می‌تواند از طریق پوست برهنه (مثلاً راه رفتن با پای برهنه روی خاک آلوده) وارد بدن انسان شود و باعث ایجاد ضایعات پوستی قرمز و خارش‌دار به شکل خطوط مارپیچ شود، خاک دستشویی گربه رو حتما در جایی قرار بدین که مجبور نشین روش راه برین تا از مسیری عبور کنید!!!

مسیرهای اصلی انتقال بیماری از گربه به انسان

طبق تحقیقات جدید، مسیر مدفوعی-دهانی (Fecal-Oral) تنها راه نیست. آلودگی محیطی نقش بزرگی دارد:

خاک باغچه: گربه‌ها ممکن است در باغچه دستشویی کنند و تخم انگل‌ها ماه‌ها در خاک زنده بماند.

ظرف خاک خانگی: گرد و غبار برخاسته از خاک گربه هنگام تمیز کردن می‌تواند حاوی برخی از این پاتوژن‌ها باشد، قبلا انواع ظرف خاک گربه رو بهتون معرفی کردم این خیلی مهمه که گربتون کجا دستشویی میکنه حتما مقاله لینک شده رو بخونید یک ظرف خاک مناسب برای گربه خودتون خریداری کنید.

راه‌های پیشگیری از بیماری های مشترک انسان و گربه

میدونم که تا اینجا یکم ممکنه ترسیده باشید و نگرانیتون زیاد شده باشه اما باور کنید با پیشگیری هایی که بهتون میگم انتقال بیماری از گربه به خودتون رو به حداقل ممکن خواهید رسوند، فقط این نکات رو رعایت کنید:

شستشوی دست‌ها: مهم‌ترین سد دفاعی پس از نظافت خاک یا بازی با گربه اینه که دستاتون رو بشورین، یا اگر دست یا جاییتون زخمتیه سعی کنید روش یه چسبی چیزی بزنید بعد با گربه بازی کنید که باکتری ها از طریق شکافی که روی پوستتون ایجاد شده نتونن وارد بشن.

درمان ضدانگلی دوره‌ای: گربه‌ها باید هر ۳ تا ۶ ماه (بسته به سبک زندگی) توسط دامپزشک داروی ضدانگل دریافت کنند، حتی اگر علائمی ندارند، چکاپ های گربه رو جدی بگیرین این هم برای سلامتی دوست کوچولومون مناسبه هم برای سلامتی خودمون.

تمیز کردن روزانه خاک: تخم بسیاری از انگل‌ها (مانند توکسوکارا) برای آلوده کردن انسان نیاز دارند حداقل ۲۴ تا ۴۸ ساعت در محیط بمانند؛ پس تمیز کردن روزانه مانع از بلوغ آن‌ها می‌شود.

پوشاندن جعبه‌های شن بازی کودکان: برای جلوگیری از دستشویی کردن گربه‌های ولگرد در محل بازی کودکان.

۵. درماتوفیتوز یا رینگ‌ورم (Ringworm)

بیماری درماتوفیتوز (Dermatophytosis) که در زبان عامیانه به آن رینگ‌ورم (Ringworm) یا قارچ پوستی گفته میشه، یکی از مسری‌ترین بیماری‌های مشترک بین گربه و انسان است اما برخلاف اسمش، هیچ «کرمی» در این بیماری دخیل نیست و عامل اصلی این بیماری یک نوع قارچ است، به نام Microsporum canis است که از کراتین موجود در پوست، مو و ناخن تغذیه می‌کنه، راه های انتقال این بیماری از گربه به انسان هم به شرح زیر است:

نحوه انتقال درماتوفیتوز از گربه به انسان (بسیار مسری)

رینگ‌ورم به سه روش اصلی منتقل می‌شود:

تماس مستقیم: لمس کردن یا نوازش گربه آلوده.

تماس غیرمستقیم: تماس با وسایلی که گربه با آن‌ها در تماس بوده (مانند فرش، مبلمان، برس مو، یا تختخواب)

هاگ‌های محیطی: هاگ‌های این قارچ می‌توانند تا ۱۸ ماه در محیط (روی سطوح یا لای پرز فرش) زنده و فعال بمانند.

علائم درماتوفیتوز در انسان چیه؟

نام «رینگ‌ورم» به دلیل شکل ظاهری ضایعات انتخاب شده است:

شکل حلقوی: ضایعات معمولاً به شکل دایره‌های قرمز، ملتهب و پوسته‌پوسته هستند که مرکز آن‌ها صاف‌تر و لبه‌هایشان برجسته و قرمزتر است (شبیه به یک حلقه)

خارش: این ناحیه معمولاً دچار خارش شدید می‌شود.

ریزش مو: اگر قارچ در ناحیه سر یا ریش باشد، باعث ایجاد لکه‌های کچلی سکه‌ای می‌شود.

 علائم درماتوفیتوز  در گربه (ناقلین پنهان)

گربه‌ها ممکن است آلوده باشند اما علائم واضحی نشان ندهند. در صورت بروز، علائم عبارتند از:

·         لکه‌های بدون مو (کچلی) که پوست آن ناحیه ممکن است خشک یا قرمز باشد.

·         شکستگی موها.

·         بسیاری از گربه‌ها "ناقل سالم" هستند، یعنی خودشان بیمار نیستند اما هاگ‌ها را در موهای خود حمل کرده و به صاحبشان منتقل می‌کنند.

 تشخیص و درمان (به‌روزرسانی ۲۰۲۵)

تشخیص: پزشک یا دامپزشک با استفاده از "چراغ وود" (Wood's lamp) که در آن قارچ به رنگ سبز درخشان دیده می‌شود، یا از طریق کشت نمونه پوست و مو، بیماری را تشخیص می‌دهد.

درمان هم به دو حالت انجام میشه

در موارد خفیف: استفاده از کرم‌ها و لوسیون‌های ضدقارچ (مانند کلوتریمازول یا تربینافین).

در موارد شدید: مصرف قرص‌های خوراکی ضدقارچ طبق تجویز پزشک.

نحوه پیشگیری از انتقال بیمار درماتوفیتوز

قرنطینه و چکاپ اولیه: اگر گربه جدیدی به خانه می‌آورید، ابتدا توسط دامپزشک چکاپ کنید، این برای سلامتی شما واجبه، ممکنه گربه هاری داشته باشه یا ناقل این بیماری باشه پس این چکاپ رو جدی بگیرید، مطمئن باشید هزینه این چکاپ از هزینه درمان بیماری درماتوفیتوز که از گربه به ما انسان ها منتقل میشه خیلی کمتره

ضدعفونی محیط: اگر گربه شما آلوده است، محیط خانه باید مرتباً با محلول سفیدکننده رقیق شده (وایتکس) یا بخارشوی تمیز شود تا هاگ‌ها از بین بروند.

شستشوی دست: پس از هر بار تماس با گربه‌های مشکوک یا ولگرد، حتماً دست‌های خود را بشویید

این بیماری خطر جانی ندارد، اما به دلیل سرعت انتقال بسیار بالا و دوره درمان طولانی، می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.

۶. هاری (Rabies)

اگرچه واکسیناسیون باعث کاهش چشمگیر انتقال هاری از گربه به  انسان شده، اما همچنان مرگبارترین بیماری مشترک انسان و گربه است که در صورت ظهور علائم، ۱۰۰٪ کشنده است، قبلا مفصل در رابطه با بیماری هاری گربه ها صحبت کردیم توصیه شدید دارم که اون مقاله رو بخونید خیلی زمان نمیگیره ازتون 5 دقیقه از وقتتون رو بزارین و برای سلامتی خودتون و گربتون نکات مهمی رو متوجه بشین.

یافته‌های جدید ۲۰۲۵

 باکتری Capnocytophaga موجود در بزاق که در موارد نادر می‌تواند باعث سپتیسمی (عفونت خون) شدید در انسان شود.

عوامل نوظهور: مقالات اخیر به نقش گربه‌ها در انتقال احتمالی برخی سویه‌های آنفولانزا و حتی کروناویروس‌ها به عنوان گونه‌های مراقب (sentinel) اشاره کرده‌اند.

توصیه پیشگیرانه بین‌المللی: شستن دست‌ها پس از تماس با گربه یا ظرف خاک، کنترل منظم انگل‌های خارجی (کک و کنه) و واکسیناسیون دوره‌ای، ریسک انتقال این بیماری‌ها را به حداقل می‌رساند.

سخن نویسنده

با تمام بیماری های مشترک بین گربه و انسان آشنا شدین، متوجه شدین که اکثر بیماری ها از طریق مدفوع گربه قابل انتقاله و قرار هم نیست ما مدفوع گربه رو با دست جا به جا کنیم و بعد هم دستمون رو نشوریم!!! بیماری هایی هم که مثل درماتوفیتوز از طریق موی گربه قابل انتقال هست اگر گربه چکاپ شده باشه و واکسن هاشو به موقع زده باشه به هیچ وج اصلا گربه نمیگیره که بخوایم بعدش ما بگیریم، گفتم بهتون هزینه واکسیناسیون گربه اونقدری نیست که بخواین خدایی ناکرده انجام ندیدن و بعد با بیماری های این چنینی رو به رو بشین یا خدایی ناکرده گربه دوست داشتنیتون مریض بشه و جلو چشمتون جونشو از دست بده! این موراد را جدی بگیرین و سالها کنار گربه دوست داشتنیتون زندگی کنید

هر سوالی دارین در بخش دیدگاه های این مقاله برامون بنویسید، متخصصین پت لینک خیلی زود پاسخ مطمئن و علمی برای شما عزیزان ارسال خواهند کرد.