هاری گربه چیست و آشنایی با واکسن هاری گربه

هاری گربه (Rabies) یک بیماری ویروسی بسیار خطرناک و کشنده است که سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) پستانداران، از جمله گربه‌ها را درگیر می‌کند. این بیماری از طریق خانواده‌ای از ویروس‌ها به نام لیساویروس (Lyssavirus) ایجاد می‌شه، گربه‌ها معمولاً «میزبان اتفاقی» محسوب می‌شوند؛ یعنی ویروس را از حیوانات دیگر (مثل خفاش، سگ‌های هار یا راکون‌ها) می‌گیرند و خودشان مخزن طبیعی آن نیستند. 

گربه ها میزبان اتفاقی هاری هستند

اینکه گربه‌ها «میزبان طبیعی» یا مخزن اصلی (Reservoir) برای ویروس هاری نیستند، به یک نکته علمی بسیار مهم در اپیدمیولوژی (علم مطالعه بیماری‌ها) اشاره داره.

بر اساس منابع معتبری مانند CDC و Merck Veterinary Manual، معنای این جمله را میتونم در سه مورد زیر خلاصه کنم تا راحت تر متوجه شین: 

۱. عدم چرخه انتقال هاری از گربه به گربه

در طبیعت، حیواناتی که میزبان طبیعی یا مخزن هستند (مثل خفاش، سگ‌های ولگرد در برخی مناطق، یا روباه)، ویروس هاری را در بین جمعیت خودشان حفظ و منتقل می‌کنند. اما در مورد گربه‌ها، هیچ مدرک علمی مبنی بر انتقال پایدار ویروس از یک گربه به گربه دیگر در طبیعت وجود ندارد. یعنی اگر گربه‌ای به هاری مبتلا شود، معمولاً آن را از یک حیوان دیگر (مثل خفاش یا سگ) گرفته نه یه گربه دیگر! 

۲. نبود گونه اختصاصی ویروس هاری برای گربه

ویروس هاری انواع مختلفی دارد (واریانت‌ها). برای مثال، ما «واریانت سگی»، «واریانت خفاشی» یا «واریانت راکونی» داریم که در آن گونه‌ها تکامل یافته‌اند، اما دانشمندان تاکنون هیچ گونه یا واریانت اختصاصی از ویروس هاری که مختص گربه‌ها باشد پیدا نکرده‌اند🙂 اینم یه خبر خوب برای پیشی دوستامون. 

۳. میزبان اتفاقی (Incidental Host)

گربه‌ها به عنوان «میزبان اتفاقی» یا «میزبان نهایی» شناخته می‌شوند یعنی:

گربه به شدت به ویروس حساس و اگر با حیوان آلوده به ویروس هاری درگیر بشه، به سرعت بیمار می‌شه.اما گربه پس از ابتلا، به دلیل شدت بیماری معمولاً به سرعت (در عرض چند روز) تلف می‌شود و فرصت زیادی برای ایجاد یک چرخه بزرگ انتقال در طبیعت ندارد! واسه همینه که اصرار داریم حتما واکسن هاری گربه رو بزنید. 

حالا بیایین نگاه کنیم اگر گربه واکسن هاری زده باشه چی میشه؟ 

چرخه انتقال ویروس هاری اگر گربه واکسن هاری زده باشه 

اگر گربه واکسن هاری زده باشد و توسط یک حیوان هار (مثل خفاش یا سگ آلوده) گاز گرفته شود، داستان کاملاً متفاوت است. در این حالت، سیستم ایمنی گربه از قبل برای مقابله با این ویروس آموزش دیده است و وضعیت به شکل زیر پیش میره: 

۱. ویروس در بدن گربه سرکوب می‌شود

وقتی گربه‌ای که واکسن به‌ روز دارد با ویروس هاری مواجه شود، آنتی‌بادی‌های موجود در خون او بلافاصله به ویروس حمله کرده و اجازه نمی‌دهند ویروس به سیستم عصبی مرکزی (مغز) برسد، در نتیجه، گربه بیمار نمی‌شه ( همینه که واکسیناسیون گربه تا این حد مهمه چون از مرگ حتمی جلوگیری میکنه ) 

۲. گربه ناقل بیماری هاری نیست

چون با واکسیناسیون ویروس، در بدن گربه واکسینه شده نمی‌تواند تکثیر شود و به غدد بزاقی برسد، این گربه نمی‌تواند هاری را به انسان یا حیوانات دیگر منتقل کند. این دقیقاً هدف اصلی واکسیناسیون اجباری حیوانات خانگی است ( ایجاد یک سد دفاعی بین حیات وحش و انسان).

اقدام لازم پس از گازگرفتگی گربه توسط حیوانی دیگر (دوز یادآور)

حتی اگر گربه کاملاً واکسینه هم شده باشد، منابع بین‌المللی توصیه می‌کنند پس از هرگونه درگیری مشکوک با حیوان وحشی، اقدامات زیر را انجام دهیم: 

۱.مراجعه به دامپزشک: طبق پروتکل‌های بهداشتی، گربه باید در اسرع وقت یک دوز یادآور (Booster) از واکسن هاری را دریافت کند تا سطح ایمنی بدنش به حداکثر برسد.

۲.دوره تحت نظر (Observation): معمولاً توصیه میکنند گربه واکسینه شده به مدت ۴۵ روز در خانه تحت نظر باشد تا اطمینان حاصل شود که هیچ مشکلی ندارد، بیشتر برای اطمینان این توصیه شده. 

اگر واکسن گربه منقضی شده باشد چه؟

اگر گربه قبلاً واکسن زده اما زمان تمدید آن گذشته باشد، وضعیت حساس‌تر است. در این حالت، حیوان همچنان مقداری ایمنی دارد، اما ممکن است کافی نباشد. دامپزشک بر اساس مدت زمان گذشته از واکسن قبلی تصمیم می‌گیرد که آیا قرنطینه طولانی‌تر (گاهی تا ۶ ماه) لازم است یا خیر.

زمان تمدید واکسن هاری گربه

دونستن این موضوع که واکسن هاری گربه هر چند وقت یکبار باید تمدید بشه برای تمام دارندگان گربه مهمه، زمان تمدید واکسن هاری در گربه‌ها به سن حیوان و نوع واکسن بستگی دارد:

• بچه گربه‌ها: اولین دوز معمولاً در سن ۱۲ تا ۱۶ هفتگی (۳ تا ۴ ماهگی) تزریق می‌شود.
• اولین یادآور (Booster): فارغ از اینکه گربه در چه سنی اولین دوز را دریافت کرده، تمدید اول باید دقیقاً یک سال بعد انجام شود.
• دوزهای بعدی (گربه‌های بالغ): پس از اولین یادآور، زمان تمدید طبق قوانین ایران و نوع واکسن‌های موجود، معمولاً به‌صورت سالانه است، در برخی کشورها و با استفاده از واکسن‌های خاص، این بازه می‌تواند هر ۳ سال یک‌بار باشد، اما در ایران تمدید سالانه استاندارد رایج است.

نکات مهم برای سال ۲۰۲۵

خروج از کشور: اگر قصد سفر با گربه خود را دارید، قوانین بسیاری از مقاصد (مانند اتحادیه اروپا) تاکید دارند که واکسن هاری باید حداقل ۲۱ روز پیش از سفر تزریق شده باشد.

میکروچیپ: برای معتبر بودن گواهی واکسیناسیون جهت سفرهای بین‌المللی، گربه باید قبل یا همزمان با تزریق واکسن هاری، میکروچیپ داشته باشد.

تداوم ایمنی: اگر در تمدید واکسن بیش از حد وقفه بیفتد، ایمنی گربه از بین رفته و ممکن است نیاز به شروع مجدد دوره تزریقات باشد

خلاصه نهایی: واکسن هاری یک محافظت تقریباً ۱۰۰ درصدی ایجاد می‌کند. گربه‌ی واکسینه شده در برابر ویروس مقاوم است، تلف نمی‌شود و برای شما هم خطری نخواهد داشت [۱.۴.۷، ۱.۵.۸]. برای اطمینان از سلامت حیوان خود، می‌توانید جدول زمان‌بندی واکسیناسیون را در سایت رسمی CDC یا از طریق مشورت با دامپزشکان معتبر پیگیری کنید.

واکسن هاری گربه باید تو چند وقتگی تزریق بشه ؟ 

طبق دستورالعمل‌های بین‌المللی معتبر (مانند CDC و AAFP)، برنامه واکسیناسیون هاری برای گربه‌ها به شرح زیر است:

۱. سن شروع (اولین نوبت)

سن مناسب: اولین دوز واکسن هاری باید در سن ۱۲ تا ۱۶ هفتگی (حدود ۳ تا ۴ ماهگی) تزریق شود.

نکته مهم: تزریق واکسن قبل از ۱۲ هفته معمولاً توصیه نمی‌شود، زیرا آنتی‌بادی‌هایی که بچه گربه از شیر مادر دریافت کرده ممکن است مانع از اثرگذاری کامل واکسن شوند.

۲. تکرار و یادآورها (بسیار مهم)

برخلاف برخی واکسن‌های دیگر که در نوزادی چند مرحله تکرار دارند، واکسن هاری در ابتدا فقط یک دوز تزریق می‌شود، اما تکرارهای بعدی آن برای حفظ ایمنی حیاتیه: 

یادآور اول: دقیقاً یک سال بعد از اولین تزریق، گربه باید دوز یادآور را دریافت کند. این دوز برای تثبیت سیستم ایمنی ضروریه.

تکرارهای بعدی: بسته به نوع واکسن استفاده شده و قوانین بهداشتی منطقه، واکسن باید هر ۱ سال یا هر ۳ سال یک‌بار تا پایان عمر گربه تکرار شود.

خلاصه جدول زمان‌بندی واکسن هاری در گربه ها:

• مرحله زمان تزریق تعداد دوز
• اولین واکسن ۱۲ تا ۱۶ هفتگی ۱ دوز
• یادآور اول ۱ سال پس از اولین تزریق ۱ دوز
• یادآورهای بعدی هر ۱ یا ۳ سال یک‌بار (بسته به نوع واکسن) ۱ دوز

علائم و بیماری هاری در انسان پس از گازگرفتگی

بیماری هاری در انسان پس از گازگرفتگی توسط حیوان آلوده (مانند گربه هار)، مراحل مختلفی دارد. نکته حیاتی این است که پس از ظهور علائم و رسیدن به مرحله حاد، بیماری تقریباً همیشه کشنده است؛ بنابراین اقدامات پیشگیرانه بلافاصله پس از گازگرفتگی بسیار ضروری است و نمیشه به سادگی از گاز گرفتگی توسط یک گربه هار گذشت!!! پایین تر هم اشاره کردم که معمولا گربه ها بیشتر ناقل هاری هستند تا سگ ها چون واکسیناسیون گربه ها رو معمولا بیشتر نادیده میگیرن افراد.

درمان‌های پیشگیرانه که در انتهای این بخش توضیح دادم، (PEP) اگر قبل از شروع علائم هاری در انسان انجام شوند، ۱۰۰٪ مؤثر هستند

علائم هاری در انسان پس از گاز گرفتگی گربه

علائم انسان پس از گازگرفتگی گربه هار معمولاً بلافاصله ظاهر نمی‌شوند و بیماری هاری یک دوره نهفتگی (کمون) دارد که می‌تواند از چند هفته تا چند ماه طول بکشد. اما وقتی علائم شروع شوند، بیماری تقریباً همیشه کشنده است. به همین دلیل شناخت علائم بسیار حیاتی است.

1.دوره کمون (نهفتگی)

در این مرحله هیچ علامتی مخصوص هاری مشاهده نمیکنید. این دوره معمولاً ۳ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد، اما بسته به محل زخم ( اینکه در نزدیکی سر باشه) و شدت جراحت، می‌تواند از چند روز تا بیش از یک سال متغیر باشد. 

۲. علائم اولیه (مرحله پیش‌درآمد)

این مرحله ۲ تا ۱۰ روز طول می‌کشد و علائم شبیه به آنفولانزا یا سرماخوردگی دارد هستند:

• سوزش، خارش یا گزگز در محل گازگرفتگی.
• تب و سردرد.
• خستگی و ضعف عمومی.
• حالت تهوع و بی‌اشتهایی. 

۳. مرحله عصبی حاد (هاری خشمگین یا فلجی)

با ورود ویروس به سیستم عصبی مرکزی در انسان، علائم شدیدتر ظاهر می‌شوند که به دو شکل است:

• هاری خشمگین (Furious Rabies) شایع‌ترین نوع است و شامل موارد زیر می‌شود:
• هیدروفوبیا (ترس از آب): اسپاسم گلو هنگام تلاش برای نوشیدن آب.
• آئروفوبیا (ترس از جریان هوا): حساسیت شدید به وزش باد در صورت.
• برافروختگی، توهم و بیخوابی.
• پرخاشگری و رفتارهای غیرطبیعی.
• ترشح بیش از حد بزاق و کف کردن دهان.
• هاری فلجی (Paralytic Rabies) حدود ۲۰٪ موارد را شامل می‌شود و روند طولانی‌تری دارد:

عضلات به‌تدریج از محل زخم شروع به فلج شدن می‌کنند.بیمار به‌آرامی وارد کما شده و در نهایت به دلیل نارسایی قلبی یا تنفسی فوت می‌کند. 

اقدامات حیاتی بلافاصله پس از گازگرفتگی:

۱. شستشوی فوری: محل زخم را حداقل ۱۵ دقیقه با آب و صابون فراوان بشویید.
۲. مراجعه به مرکز بهداشت: بلافاصله برای دریافت واکسن هاری و در صورت نیاز سرم (ایمونوگلوبولین) که بهش سرم هاری هم گفته میشه، اقدام کنید. درمان‌های پیشگیرانه (PEP) اگر قبل از شروع علائم انجام شوند، ۱۰۰٪ مؤثر هستند.

چند نکته از منابع علمی:

گربه‌های بالغ با سابقه نامشخص: اگر گربه بالغی پیدا کردید که نمی‌دانید قبلاً واکسن زده یا خیر، باید بلافاصله یک دوز واکسن دریافت کند و یک سال بعد یادآور آن را بزند.

حتی برای گربه‌های خانگی: سازمان کنترل بیماری‌ها (CDC) تاکید می‌کند که حتی اگر گربه شما اصلاً از خانه خارج نمی‌شود، باز هم باید واکسن هاری بزند؛ زیرا ممکن است حیوانات ناقل (مثل خفاش یا موش آلوده) وارد فضای خانه شوند

اثربخشی: یک دوز واکسن که در سن مناسب تزریق شده باشد، سطح ایمنی بسیار بالایی ایجاد می‌کند، اما برای "معتبر ماندن" از نظر قانونی و پزشکی، تکرار سالانه یا سه ساله الزامی است.

سوالات متداول 

در این بخش سوالات شما عزیزان که در رابطه با هاری گربه پرسیده اید را پاسخ میدهیم امید که بتوانیم در مسیر آگاهی شما دوست داران گربه ها قدم های موفقی برداریم، هر سوالی در این رابطه دارید میتوانید در بخش دیدگاه های این مقاله بنویسید تا متخصصین پت لینک پاسخی مطمئن برای شما ارسال کنند. 

چرا با وجود این، گربه‌ها خطرناک هستند؟

با اینکه گربه مخزن اصلی نیست، اما در بسیاری از کشورها (مثل ایالات متحده) بیشترین گزارش هاری در میان حیوانات خانگی مربوط به گربه‌هاست.دلیل آن این است که:

گربه‌ها شکارچیان ماهری هستند و ممکن است با خفاش‌ها یا جوندگان آلوده درگیر شوند.

گربه‌ها نسبت به سگ‌ها کمتر واکسینه می‌شوند و بیشتر در محیط بیرون پرسه می‌زنند.

خلاصه: گربه هاری را «تولید» یا «در بین گونه خودش حفظ» نمی‌کند، بلکه آن را از حیات وحش می‌گیرد و به دلیل تماس نزدیک با انسان، به یک ناقل (Vector) بسیار مهم برای انتقال بیماری به ما تبدیل می‌شود.

سخن نویسنده 

الان کامل میدونید که تزریق واکسن هاری چه برای گربتون چه برای شما از چه اهمیت بالایی برخورداره، عدم تزریق این واکسن میتونه منجر به مرگ گربه بشه، پس اصلا شوخی بردار نیست. علاوه بر این واکسن هاری میتونه سد دفاعی بشه که گربه به هیچ وج ناقل هاری نباشه. ممنونم ازتون که تا انتهای این مقاله همراهم بودین و تا این حد نگران دوست کوچولوتون هستید، مطمئن باشید این مقاله از سورس های معتبر بین المللی و تحت نظارت متخصصین نوشته شده و از صحت اطلاعات این محتوا اطمینان داشته باشید.