چطور چاقی گربه رو تشخیص بدیم‌؟

چاقی در گربه‌ها یک بیماری التهابی مزمن و شایع که خطر ابتلا به چندین بیماری جدی دیگر را به شدت افزایش می‌دهد و میتونه منجر به کاهش طول عمر گربه بشه! بافت چربی از نظر بیولوژیکی فعال است و هورمون‌های التهابی ترشح می‌کند که بر سلامت کلی بدن تأثیر می‌گذارد. قبلاً تصور می‌شد که بافت چربی فقط یک انبار ذخیره انرژی (چربی) است، اما علم روز نشان داده که این بافت بسیار پیچیده‌تر است، بهتره اول نگاهی به بافت چربی بندازیم بعد بریم سراغ این بیماری که معمولا هم با تغذیه ناردست و اشتباهات انسانی ماها سر گربه ها میاد! بریم ببینیم بافت چربی چطور با ترشح هورمون های التهابی موجب بیماری های جدی در گربه ها میشه؟ 

بافت چربی در بدن گربه از نظر بیولوژیکی فعال است!!!

1-بافت چربی مانند یک غده درون‌ریز عمل می‌کند: بافت چربی مانند غده تیروئید یا هیپوفیز، هورمون‌ها و مواد شیمیایی مختلفی تولید می‌کند و به جریان خون می‌ریزد!وقتی بدن گربه چاق می‌شود، سلول‌های چربی بزرگ‌تر می‌شوند و شروع به تولید و ترشح موادی به نام سیتوکین‌ها (Cytokines) و آدیپوکین‌ها (Adipokines) می‌کنند که باعث التهاب مزمن میشه، حالا التهاب مزمن یعنی چی؟ دیدین وقتی دستتون میسوزه یا جایی از بدنتون ضرب میخوره ملتهب میشه و یهو درد شدید داره؟ به این میگن التهاب حاد که اتفاقا مفید هم هست چون هدفش مبارزه با عفونت، ترمیم بافت آسیب‌دیده و بازگرداندن بدن به حالت عادیه و بعد از رفع مشکل هم به حالت عادی بر میگره اما التهاب مزمن چیه؟ که با چاقی گربه یا حتی انسان درون بدن رخ میده و از ترشح مواد هورمونی چربی ها داره اتفاق میوفته؟ گربه دچار درد یا تورم شدیدی نیست اما بدنش داره کم کم به صورت تدریجی ملتهب میشه! این التهاب مزمن مثل التهاب حاد نیست که چند روز طول بکشه بلکه ماه ها و سالها طول میکشه و همچنان هست! خیلی هم مخربه چون به جای ترمیم بدن، بهش آسیب میزنه. این التهاب دائمی، سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند، اما نه برای مبارزه با عفونت، بلکه برای مبارزه با یک "وضعیت التهابی" که خود بدن ایجاد کرده است ( بنابراین هم التهاب داریم هم کاهش سیستم ایمنی بدن!!) 

فرض کنید که التهاب مثل زنگ دزد گیر یا هشدار خونه است، التهاب مزمن و سطح پایین مثل این میمونه که زنگ هشدار خونه دائم و با صدای خیلی کم در حال بوق زدن باشد. این صدای کم توجه ما رو  جلب نمی‌کنه، اما به مرور زمان باتری سیستم را خالی می‌کند و سیستم هشدار را فرسوده می‌کند و باعث می‌شود وقتی واقعاً دزدی آمد، سیستم کار نکند، این میشه همون مقاومت به انسولین! دیابت و بیماری های مزمن دیگه ! تا همینجای مقاله رو اگر خوندی باید دیگه دست برداری از اینکه هر غذایی رو به گربه ات بدی و از غذا خوردنش لذت ببری و کیف کنی ، باید دیگه به فکر سلامتیش باشی چون فقط منابع انرژیشو اضافه نمیکنی بلکه داری در بدنش هورمون های التهابی رو روز به روز افزایش میدی😤😤!!

2-ارتباط با سایر اندام‌ها: پس فهمیدیم که بافت چربی یک کارخانه هومون! حالا خیلی شیک و مجلسی این هورمون‌هایی که بافت چربی داره داخل خون میریزه در سراسر بدن حرکت می‌کنند و بافت‌ها و اندام‌های دیگر (مثل کبد، عضلات و مغز) را تحت تأثیر قرار می‌دهند و عملکرد طبیعی آن‌ها را مختل می‌کنند:
 بافت چربی چطور به کبد آسیب میزنه: هورمون‌های التهابی می‌توانند باعث تجمع چربی در کبد (بیماری کبد چرب) میشه در واقع اسید چرب بیشتری توسط سلول های چربی تولید و به سمت کبد میره و کبد هم چون نمیتونی این حجم بالای اسید های چربی که میره سمتش رو مدیریت کنه میاد تبدیلشون میکنه به لیپوپروتئین‌ که همون vldl هست. سیتوکین ها هم اختلال در عملکرد کبد ایجاد میکنند و باعث میشن، کبد چربی ها رو بیشتر درون خودش ذخیره میکنه که در نهایت منجر به بیماری کبد چرب میشه!!!
نحوه آسیب چاقی به عضلات:چاقی چطور روی رشد عضلات تاثیر معکوس میزاره؟ تو حالت عادی وقتی گربه غذا میخوره انسولین مثل یه کلید روشن میشه و به عضلات میگه گلوکز وارد خون شده درها رو باز کنید و از این گلوکوز به عنوان انرژی و سوخت استفاده کنید حالا سیتوکین‌های ترشح شده از بافت چربی، به مسیر سیگنال‌دهی انسولین در سلول‌های عضلانی آسیب می‌زنندوباعث می‌شود که "کلید" (انسولین) دیگر نتواند به درستی "درها" را باز کند. سلول‌های عضلانی نسبت به اثرات انسولین مقاوم می‌شوند.ند خون (گلوکز) به جای ورود به عضلات، در جریان خون باقی می‌ماند و سطح آن بالا می‌رود. پانکراس (لوزالمعده) مجبور می‌شود انسولین بیشتری تولید کند. با گذشت زمان، پانکراس خسته شده و از کار می‌افتد که نتیجه نهایی آن دیابت نوع ۲ است!!!
چگونگی آسیب به مغز: تحقیقات نشان داده که التهاب مزمن می‌تواند بر مراکز کنترل اشتها در مغز تأثیر بگذارد، باعث شود گربه احساس سیری نکند و بیشتر غذا بخورد، که یک چرخه معیوب ایجاد می‌کند.
آسیب باف چربی به قلب و رگ‌ها: دیواره داخلی رگ‌های خونی با یک لایه نازک به نام اندوتلیوم پوشیده شده است. این لایه مسئول حفظ سلامت رگ و انعطاف‌پذیری آن است. هورمون‌های التهابی به این لایه آسیب می‌زنند وملتهبش می‌کنند ، در محل آسیب‌دیدگی (التهاب)، چربی‌ها، کلسترول و سلول‌های ایمنی شروع به چسبیدن و تشکیل پلاک می‌کنند. این پلاک‌ها باعث سفت و باریک شدن رگ‌های خونی می‌شوند.رگ‌های سفت و باریک نمی‌توانند به راحتی منبسط شوند تا خون عبور کند. قلب مجبور است برای پمپاژ خون در این مسیرهای تنگ، با فشار بیشتری کار کند، که منجر به فشار خون بالا (هایپرتنشن) می‌شود کار مداوم قلب با فشار بالا، باعث ضخیم شدن و ضعیف شدن عضله قلب می‌شود و در نهایت منجر به نارسایی قلبی می‌گردد.

آسیب به مفصل ها : سیتوکین ها (مانند TNF-alpha, IL-1 beta, IL-6) همچنین وارد فضای مفصل میشوند و  به سلول‌های غضروف (کندروسیت‌ها) حمله می‌کنند و فرآیند تخریب غضروف را تسریع می‌بخشند. آن‌ها همچنین از ترمیم طبیعی غضروف جلوگیری می‌کنند.مایع سینوویال مایعی است که مفصل را چرب می‌کند. هورمون‌های التهابی باعث التهاب غشای تولیدکننده این مایع می‌شوند که در نتیجه کیفیت مایع مفصلی کاهش یافته و التهاب و درد افزایش می‌یابد. 

📝بنابراین : بافت چربی یک عضو منفعل و بی‌اهمیت نیست؛ بلکه یک "عضو فعال و مخرب" است که با ترشح هورمون‌ها، تمام سیستم‌های بدن گربه را هدف قرار می‌دهد و زمینه‌ساز بیماری‌های متعددی می‌شود. به همین دلیل است که چاقی در حیوانات خانگی اینقدر جدی گرفته می‌شه

تشخیص چاقی گربه‌

تشخیص چاقی گربه‌ اولین قدم برای حفظ سلامت اوست، حتما هیچ کدوم از شماها دوست ندارین یه گربه چاق داشته باشید که با مریضی هایی مثل دیابت میلتوس، ارتوروز و بیماری های مفصلی، کبد چرب ، بیماری های مجاری ادراری و سنگ مثانه و بیماری های تنفسی دست و پنجه نرم کنه! ما مراقب های دوست کوچولومون هستیم و تمام تلاشمون رو میکنیم تا به بهترین نحو ازش مراقبت کنیم، با من همراه باش تا بهت بگم اول چطور چاقی گربه ات رو تشخیص بدی و راه های درمان خانگی و بعد راه کارهای درمانی پزشکی رو بررسی کنیم.داخل تصویر زیر کامل مشخصه : 

تشخیص چاقی گربه در خانه 

راهکارهای خانگی برای تشخیص چاقی گربه موارد زیر است: میتونید، با یک معاینه ساده بصری و لمسی در خانه، وضعیت بدنی گربه‌تان را ارزیابی کنید:

معاینه دنده‌ها (Rib Check) برای تشخیص چاقی گربه🐱 

دست‌های خود را به آرامی در دو طرف قفسه سینه گربه قرار دهید.

باید بتوانید دنده‌ها را بدون نیاز به فشار زیاد احساس کنید، اما نباید آن‌ها را به راحتی از نظر بصری ببینید.

اگر لایه‌ای ضخیم از چربی روی دنده‌ها احساس می‌کنید، احتمالاً گربه اضافه وزن داره و لازمه یه فکر بکری کنیم 😊

چاقی گربتو با مشاهده از بالا (Top View) تشخیص بده

وقتی از بالای سر به گربه نگاه می‌کنید، باید انحنای مشخصی به سمت داخل (شبیه به ساعت شنی) در ناحیه کمر، درست بعد از قفسه سینه ببینی، اما اگر کمر صافه یا مثل گارفیلد 😁برآمدگی دارد، گربه ات چاق شده!!! 

مشاهده چاقی در گربه از پهلو (Side View)

حالا برو کنارش وایستا و از پهلو نگاهش کن، وقتی از پهلو نگاه می‌کنی، شکم گربه باید در پشت دنده‌ها کمی به سمت بالا کشیده شده باشد (خط شکم).

اگر شکم آویزان است و یک کیسه چربی مشخص دارد (که با کیسه طبیعی پوست شکم متفاوت است)، گربه چاق محسوب می‌شه، اگر حامله نباشه ! 

اگر به هر دلیلی تو خونه نتونستی تشخیص بدی که آیا گربه ات اضافه وزن داره یا نه لازمه از یک متخصص یا دامپزشک کمک بگیری که اونا با روش هایی که در ادامه بهت میگم میتونن اضافه وزن گربه رو تشخیص بدن. 

راهکارهای علمی برای تشخیص اضافه وزن در گربه ها 

همونطور که گفتم، تشخیص چاقی دقیق پزشکی گربه توسط دامپزشک انجام می‌شه که روش های زیر را براش داریم:

استفاده از سیستم امتیاز وضعیت بدن (Body Condition Score - BCS):

دامپزشکان از یک سیستم استاندارد (معمولاً مقیاس ۱ تا ۹) برای ارزیابی میزان چربی بدن استفاده می‌کنند. نمره ایده‌آل معمولاً ۴ یا ۵ است.

این روش دقیق‌ترین راه برای تعیین وضعیت بدن گربه است.

وزن کردن دقیق:وزن کردن گربه روی ترازوی دامپزشکی کالیبره شده و مقایسه آن با میانگین نژاد و سابقه پزشکی گربه ضروری است.

رد کردن بیماری‌های زمینه‌ای:دامپزشک ممکن است آزمایش خون انجام دهد تا مطمئن شود که اضافه وزن ناشی از بیماری‌های هورمونی (مانند پرکاری تیروئید نادر یا سندرم کوشینگ نادر در گربه‌ها) نیست.

دلایل چاقی در گربه ها چیست؟ 

دلایل چاقی در گربه‌ها معمولاً ترکیبی از عوامل مختلف محیطی و سلامتی است. درک این دلایل اولین قدم برای پیشگیری و درمانه که در ادامه بهتون میگم: 

۱. تغذیه بیش از حد و نامناسب (اصلی‌ترین دلیل)

میدوم غذا خوردن گربه ها خیلی بامزه اس و ما هم تا میخوایم بهشون محبت کنیم دوست داریم سریع یه چیزی بهشون بدیم بخورن اما این کار خیلی کار اشتباهیه باید زمانبندی برای تغذیه گربه ات داشته باشی:

غذای زیاد: رایج‌ترین دلیل چاقی، دریافت کالری بیشتر از میزان مورد نیاز گربه است. این مشکل اغلب به دلیل تغذیه آزاد (Free-feeding) یا پر کردن بی‌رویه ظرف غذا رخ می‌دهد.

تشویقی‌های پرکالری: دادن بیش از حد تشویقی (Treats) یا غذای سفره به گربه، کالری اضافی زیادی به رژیم او اضافه می‌کند.

غذای نامناسب: برخی غذاهای تجاری ارزان قیمت، سرشار از کربوهیدرات و چربی هستند و کالری بالایی دارند که باعث افزایش وزن سریع می‌شوند.

۲. کمبود فعالیت بدنی و سبک زندگی کم‌تحرک

زندگی آپارتمانی: گربه‌هایی که در داخل خانه زندگی می‌کنند، به خصوص اگر تنها باشند و اسباب‌بازی یا محرک محیطی کافی نداشته باشند، فعالیت بسیار کمی دارند، باید محیط رو براشون غنی کنی درخت گربه تهیه کنی یا یه اتاقی رو برای بازیش بزاری باید کاری کنی که گربه ات تحرک داشته باشه

نبود فرصت بازی: صاحبان گربه‌ها ممکن است وقت کافی برای بازی‌های فعال با گربه‌شان صرف نکنند.

۳. عقیم‌سازی (Neutering/Spaying)

گربه‌های عقیم‌شده مستعد افزایش وزن هستند. عقیم‌سازی باعث تغییرات هورمونی می‌شود که متابولیسم (سوخت و ساز بدن) را کاهش می‌دهد و اشتها را افزایش می‌دهد، بنابراین بعد از عقیم سازی گربه باید از رژیم غذایی مناسبی پیروی کنی، نه اینکه بی خیال عقیم سازی بشه چون قبلا بهت گفتم چقدر عقیم نکردنشون میتونه منجبر به بیماری های مختلف بشه  " عقیم سازی گربه " 

۴. سن 

با افزایش سن گربه‌ها، سطح فعالیت آن‌ها به طور طبیعی کاهش می‌یابد و نیاز کالری بدنشان کمتر می‌شود. اگر میزان غذایشان تنظیم نشود، چاق می‌شوند.

۵. نژاد و ژنتیک

برخی از نژادهای گربه، مانند گربه‌های موکوتاه بریتانیایی، استعداد ژنتیکی بیشتری برای چاقی دارند.

۶. مشکلات پزشکی و بیماری‌ها

در موارد کمتری، برخی بیماری‌ها می‌توانند باعث افزایش وزن شوند، مانند:

کم‌کاری تیروئید (Hyperthyroidism): اگرچه در گربه‌ها نادر است، اما می‌تواند دلیل آن باشد.

سندرم کوشینگ (Cushing's disease): یک اختلال هورمونی دیگر.

درد مفاصل/آرتروز: درد باعث می‌شود گربه کمتر حرکت کند و در نتیجه کالری کمتری بسوزاند.

۷. داروها

برخی داروها، مانند کورتیکواستروئیدها، می‌توانند باعث افزایش اشتها و در نتیجه افزایش وزن شوند.

نکته مهم: همیشه قبل از شروع هر رژیم کاهش وزن خانگی، با دامپزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید که چاقی ناشی از یک بیماری زمینه‌ای نیست و رژیم غذایی مناسبی را دنبال می‌کنید

راهکارهای مدیریت چاقی در گربه ها 

مدیریت وزن گربه نیازمند صبر، پیگیری و ترکیبی از رژیم غذایی و تحرک است.

راهکارهای خانگی درمان چاقی گربه (تحت نظر دامپزشک)

کنترل دقیق غذا:از تغذیه آزاد (گذاشتن غذا به صورت مداوم در دسترس) خودداری کنید. وعده‌های غذایی را کنترل کنید.

کالری مصرفی را اندازه‌گیری کنید. از یک پیمانه استاندارد آشپزخانه یا ترازوی دیجیتال استفاده کنید تا مقدار دقیق غذا را وزن کنید.

محدود کردن تشویقی‌ها (Treats):تشویقی‌ها باید کمتر از ۱۰ درصد از کل کالری روزانه گربه را تشکیل دهند. می‌توانید از تکه‌های کوچک غذای خشک معمولی به عنوان تشویقی استفاده کنید.

افزایش فعالیت بدنی:حداقل دو جلسه بازی فعال در روز (هر کدام ۱۵-۱۰ دقیقه) را هدف قرار دهید.

محیط را برای فعالیت بدنی گربه غنی کنید : 

• ظروف غذای پازلی (Puzzle Feeders) گربه را مجبور می‌کنند برای غذایش تلاش کند که هم فعالیت فیزیکی است و هم تحریک ذهنی.
• درخت گربه (Cat Tree) یا قفسه‌های دیواری تهیه کنید تا گربه تشویق به بالا و پایین پریدن و حرکت در ارتفاع شود.
• از اسباب‌بازی‌های متنوع مانند اشاره‌گر لیزری (با احتیاط)، موش‌های اسباب‌بازی، یا چوب‌های پردار استفاده کنید.

راهکارهای درمانی پزشکی چاقی گربه

زمانی که تشخیص میدیم گربه چاقه و اونو پیش دامپزشک میبریم معمولا راه کارهای زیر را دامپزشک ارائه میده 

تنظیم رژیم غذایی درمانی:دامپزشک ممکن است یک رژیم غذایی درمانی  برای گربه با پروتئین بالا و کالری و چربی کنترل شده تجویز کند. این غذاها به گونه‌ای فرموله شده‌اند که گربه با کالری کمتر احساس سیری کند.

محاسبه دقیق کالری مورد نیاز (RER):دامپزشک میزان انرژی مورد نیاز در حالت استراحت (Resting Energy Requirement) گربه شما را محاسبه می‌کند و یک برنامه غذایی دقیق برای کاهش وزن ایمن و تدریجی (حدود ۰.۵ تا ۱ درصد کاهش وزن در هفته) تنظیم می‌کند.

پیگیری منظم:ویزیت‌های منظم دامپزشکی (مثلاً هر ۴-۲ هفته) برای وزن‌کشی و تنظیم برنامه غذایی ضروری است. این پیگیری‌ها موفقیت برنامه مدیریت وزن را تضمین می‌کند و از مشکلات سلامتی ناشی از کاهش وزن سریع جلوگیری می‌کند.

چرا احتمال آرتوروز در گربه های چاق افزایش پیدا میکنه؟ 

چاقی در گربه‌ها از دو مسیر اصلی منجر به آرتروز می‌شود که هر دو به هم مرتبط هستند: فشار فیزیکی و التهاب بیوشیمیایی. این دو عامل با هم ترکیب می‌شوند تا یک چرخه معیوب از آسیب مفصلی ایجاد کنند.

۱. مسیر فشار فیزیکی (Wear and Tear)

این ساده‌ترین و قابل درک‌ترین بخش است:

وزن اضافی: هر پوند (حدود نیم کیلوگرم) اضافه وزن، فشار بسیار زیادی را به مفاصل تحمل‌کننده وزن گربه وارد می‌کند؛ به خصوص مفاصل پاها، زانوها، لگن و ستون فقرات.

افزایش سایش غضروف: غضروف یک بافت نرم و لغزنده است که انتهای استخوان‌ها را در مفاصل می‌پوشاند و اجازه حرکت روان را می‌دهد. وزن اضافی باعث می‌شود این غضروف سریع‌تر فرسوده شود و آسیب ببیند.

تغییر ساختار مفصل: با گذشت زمان، این فشار مزمن می‌تواند باعث تغییر شکل ساختار طبیعی مفصل و استخوان‌های اطراف آن شود.

۲. مسیر التهاب بیوشیمیایی (نقش سیتوکین‌ها و آدیپوکین‌ها)

این همان بخشی است که در مورد هورمون‌های التهابی صحبت کردیم و فراتر از فشار مکانیکی عمل می‌کند:

تولید هورمون‌های التهابی: همانطور که بافت چربی هورمون‌هایی مانند سیتوکین‌ها (مانند TNF-alpha, IL-1 beta, IL-6) ترشح می‌کند.

ورود به مایع مفصلی: این مواد التهابی از طریق جریان خون حرکت کرده و می‌توانند مستقیماً وارد فضای داخل مفصل شوند.

آسیب مستقیم به غضروف: این سیتوکین‌ها به سلول‌های غضروف (کندروسیت‌ها) حمله می‌کنند و فرآیند تخریب غضروف را تسریع می‌بخشند. آن‌ها همچنین از ترمیم طبیعی غضروف جلوگیری می‌کنند.

التهاب غشای سینوویال: مایع سینوویال مایعی است که مفصل را چرب می‌کند. هورمون‌های التهابی باعث التهاب غشای تولیدکننده این مایع می‌شوند که در نتیجه کیفیت مایع مفصلی کاهش یافته و التهاب و درد افزایش می‌یابد.

خلاصه که وزن اضافه باعث سایش فیزیکی غضروف می‌شود و بافت چربی، مواد شیمیایی تولید می‌کند که مستقیماً به بافت‌های مفصل آسیب می‌زنند و روند بیماری را تشدید می‌کنند.

سخن آخر 

اگر تا اینجای مقاله اومدی یعنی یک فردی هستی که مسئولیت پذیری و برات سلامت گربه ات مهمه، ازت ممنونم با تمام وجود ازت ممنونم که اینقدر مسئولیت پذیر هستی، الان متوجه شدی که چاقی تو گربه ها فقط یه اضافه وزن بامزه نیست بلکه زمینه ای برای بیماری های بسیار جدی رو فراهم میکنه، هر چند این موضوع فقط مربوط به گربه ها نمیشه ولی خب این مقاله مربوط به این کوچولوهای دوست داشتنی بود، علائم و نحوه ی تشخیص رو بهت یاددادم و راه کارهای درمانی چه خانگی و چه پزشکی رو گفتم اگر دوست داشتی با یک دامپزشک مشورت کنی میتونی از لینکی که قرار دادم نزدیک ترین دامپزشک به خودت رو پیدا کنی و گربه ات رو برای تشخیص چاقی به اونجا ببری، هر کاری هم از دست ما بر میمومد بهمون میتونی داخل دیدگا ها بگی ، اگر سوالی یا پیشنهادی داری برامون بنویس ما در پت لینک همیشه کنار شما هستیم.