فحل نشدن گربه یعنی (عدم بروز چرخه فحلی یا anestrus / silent heat) و در نتیجه عدم میل گربه به جفت گیری، یکی از مشکلات شایع در گربه‌های ماده است و دلایلش می‌تونه از اختلالات هورمونی ایجاد بشه تا شرایط محیطی، تغذیه‌ای یا حتی استرس گربه عزیزمون، قبلا در مورد فحل گربه مفصل صحبت کردم و برای صاحبات سگ هم در رابطه با فحل سگ نوشتم، با مطالعه ی مطالب قبلی میدونید که فحل در گربه ها مثل پریودی و خونریزی در سگها نیست بلکه یک فحل رفتاری دارند اما گاهی پیش میاد که این فحل رفتاری اتفاق نمیوفته و گربه آمادگی برای جفت گیری نداره که تو این مقاله میخوام دلایل و راه های درمان این موضوع را بررسی کنیم.
دلایل فحل نشدن گربه
مقاله قبلی رو خوندین و میدونید که گربه‌ها از نظر فیزیولوژیکی پلی‌استروس فصلی (Seasonally Polyestrous) هستن، یعنی در فصل‌های خاص (به‌ویژه بهار و تابستان) چندین بار فحل می‌شن و آمادگی لازم رو دارن برای جفتگیری کردن، این فحل شدن هم به دو عامل اصلی مربوط میشه:
هورمون‌های جنسی (استروژن و FSH, LH) که مفصل تو مقاله قبلی گفتم براتون
میزان نور روز (photoperiod) که در این رابطه هم صحبت کرده ایم و اینجا محتوا رو طولانی نمیکنم به طور خلاصه، در شرایط طبیعی، افزایش نور روز (بیش از 12 ساعت در روز) باعث تحریک غده هیپوتالاموس و هیپوفیز برای ترشح هورمون‌های جنسی میشه، و چرخه فحل گربه رو فعال میکنه
حالا اگر گربه فحل نشه، دلایلش در چند گروه تقسیم میشه که میخوام مفصل و کامل بهتون هر کدوم رو بگم:
🩸 ۱. فحل نشدن گربه به دلایل فیزیولوژیک (طبیعی)
دو تا دلیل عمده اصلی از نظر فیزیولوژیک برای گربه ها وجود داره یکی فصل های سرد و کم نور و دیگری سن پایینه که باعث میشه گربه فحل نشه:
فصل سرد یا نور کم:
گربه‌هایی که در زمستان یا محیط تاریک نگهداری می‌شن، وارد دوره‌ی «خاموشی فحلی» یا anestrus فصلی می‌شن، چون هموطور که بالاتر هم اشاره کردم این نور روز که اگر بیش از 12 ساعت بشه هیپوتالاموس و هیپوفیز رو برای ترشخ هورمن های جنسی فعال میکنه بنابراین علت فحل نشدن گربه در این شرایط نور کم است که باعث کاهش ترشح GnRH از هیپوتالاموس میشه، در نتیجه منجر به غیرفعال شدن تخمدان‌ها و عدم تمایل به جفت گیری گربه میشود.
برای حل شدن مشکل فحل نشدن در نور کم چه کنیم؟
نور مصنوعی فراهم کنیم، ما نیاز داریم بیش از 12 ساعت نور روز برای گربمون فراهم کنیم تا هیپوتالاموس فعال بشه و رشح GnRH از هیپوتالاموس انجام بشه و گربه فحل بشه بنابراین داخل منزل نور روز( منظورم نور خورشیده ) لازمه براش فراهم بشه.
فحل نشدن گربه به دلیل سن پایین
گربه‌ها معمولاً بین ۵ تا ۹ ماهگی اولین فحل خودشون رو تجربه می‌کنن، ولی در نژادهای خاص (مثل پرشین) ممکنه تا ۱۲ ماهگی طول بکشه، بنابراین ممکنه دلیل فحل نشدن گربه شما سن پایین باشه و نژاد خاص.
دوره شیردهی یا بارداری:
ترشح پرولاکتین بالا مانع از بروز فحلی گربه میشه، و تو مدت شیردهی گربه معمولا فحل نمیشه.
۲. دلایل هورمونی و تخمدانی
ممکن به دلایل هورمونی و تخمدانی گربه فحل نشود که در ادامه به این موارد هم میپردازیم:
کیست تخمدان (Ovarian cyst):
در این حالت تخمدان‌ها هورمون استروژن رو به شکل مداوم یا نامتعادل ترشح می‌کنن، اما تخمک‌گذاری اتفاق نمی‌افته، بنابراین گربه یا علائم فحلی نشون نمی‌ده یا به‌صورت مداوم بی‌قرار می‌مونه بدون فحل کامل.
نارسایی تخمدان یا تخمدان خاموش:
در اثر مشکلات مادرزادی، عفونت یا آسیب دارویی ممکنه عملکرد تخمدان از بین رفته باشه و هورمون‌های جنسی ترشح نشن.
اختلالات هیپوتالاموس یا هیپوفیز:
اگر ترشح GnRH یا FSH و LH مختل بشه، تخمدان‌ها تحریک نمی‌شن → بدون فحل.
۳. دلایل تغذیه‌ای و متابولیک
کمبود پروتئین، چربی یا اسیدهای چرب ضروری (مثل Omega-3):
باعث اختلال در سنتز هورمون‌های استروئیدی میشه و ممکن بروز فحل نشدن در گربه ها شود.
کمبود ویتامین E، ویتامین A، یا مواد معدنی مثل روی (Zn):
روی برای فعالیت تخمدانی و تخمک‌گذاری ضروریه.
چاقی یا لاغری بیش‌ازحد:
در چاقی، بافت چربی زیاد باعث عدم تعادل استروژن میشه؛ در لاغری شدید هم بدن توانایی تولید هورمون کافی نداره.
🧠 ۴. دلایل رفتاری و محیطی
عدم حضور نر یا بوی گربه نر:
گربه‌ها حیوانات تحریک‌پذیر از نظر بویایی هستن. نبود گربه نر یا تماس با بویش می‌تونه باعث تأخیر در فحل بشه.
بعضی مواقع تماس کوتاه‌مدت با گربه نر یا حتی ادرار نر می‌تونه چرخه فحلی رو فعال کنه.
استرس، تغییر محیط یا بیماری مزمن:
استرس باعث افزایش کورتیزول و مهار محور هیپوتالاموس–هیپوفیز–تخمدان میشه.
(مثلاً جابه‌جایی، وجود حیوانات جدید، صداهای زیاد، یا درد پنهان)
🦠 ۵. بیماری‌ها و دلایل دارویی
عفونت رحم (متریت یا پیومتر): عمل پیومترا سگها
- گاهی باعث توقف کامل چرخه فحلی میشه.
- داروهای ضدبارداری (مهارکننده‌های پروژسترونی):
- استفاده‌ی مکرر می‌تونه تخمدان رو خاموش کنه.
- درمان‌های طولانی با کورتون یا داروهای هورمونی دیگر
- محور هورمونی بدن رو سرکوب می‌کنن و فحل رو متوقف می‌کنن.
🧪 روش‌های تشخیص دامپزشکی در فحل نشدن گربه
اگر گربه‌ای مدت طولانی (بیش از ۴–۶ ماه در فصل‌های روشن سال) فحل نشه، دامپزشک موارد زیر رو بررسی میکنه:
آزمایش خون: اندازه‌گیری سطح استروژن، پروژسترون، FSH، LH
سونوگرافی تخمدان و رحم: بررسی کیست، آتروفی یا توده‌ها
بررسی نور و محیط زندگی (photoperiod)
ارزیابی تغذیه و وزن بدن
درمان فحل نشدن گربه بسته به علت:
علت درمان احتمالی
نور کم یا استرس اصلاح محیط و نوردهی ۱۲–۱۴ ساعته
کمبود تغذیه‌ای مکمل امگا-۳، ویتامین A، E، روی
تخمدان خاموش یا کیست درمان هورمونی با GnRH یا HCG (فقط تحت نظر دامپزشک)
بیماری رحم یا تخمدان درمان دارویی یا در موارد شدید، جراحی
داروهای مهارکننده‌ی فحل قطع تدریجی و تنظیم مجدد محور هورمونی