ایا کک و کنه سگ به انسان منتقل میشود

کنه سگ نه‌تنها برای خود سگ خطرناکه، بلکه برای انسان هم می‌تونه مشکلاتی ایجاد کنه. این انگل‌های کوچک می‌تونن ناقل بیماری‌های خطرناک باشن و لازمه خیلی حواسمون جمع باشه. قبلا راجع به اینکه اصلا  کک و کنه سگ چیه  بهتون گفتیم ، در ادامه خطرات اصلی کنه سگ برای انسان رو توضیح می‌دم:

⚠️ ۱. انتقال بیماری‌های عفونی به انسان از طریق کنه سگ

کنه‌ها زمانی که دارن از خون حیوان تغذیه میکنند، می‌توانند باکتری، ویروس یا انگل رو از یک میزبان به میزبان دیگه منتقل کنن. مهم‌ترین بیماری‌هایی که از طریق کنه سگ به انسان منتقل می‌شه عبارتند از :

۱- بیماری لایم (Lyme disease)

قبلادمفصل راجع به بیماری لایم سگ براتون صحبت کردیم به طور کلی :

توسط کنه‌های سیاه‌پا (deer ticks) منتقل می‌شه

علائم این بیماری در انسان : تب، خستگی، سردرد، درد عضلانی و ضایعه‌ی پوستی شبیه هدف تیراندازی (bullseye rash).

بله، انسان هم می‌تونه به بیماری لایم (Lyme disease) مبتلا بشه.

🔹 بیماری لایم چیست؟

بیماری لایم یک عفونت باکتریایی هست که توسط باکتری Borrelia burgdorferi ایجاد می‌شه و از طریق گزش کنه آلوده به انسان منتقل می‌شه.

🔸 آیا در ایران لایم از کنه‌ سگ به انسان منتقل می‌شه؟

در ایران، کنه‌هایی که عمدتاً روی سگ‌ها هستن، معمولاً ناقل لایم نیستن چون کنه ناقل لایم (مثل Ixodes scapularis) بیشتر در آمریکای شمالی رایجه.

اما اگر کنه آلوده وارد محیط زندگی یا بدن سگ شده باشه و به انسان منتقل بشه، امکان انتقال لایم وجود داره.

در کشورهای اروپایی، آمریکایی و برخی نقاط آسیا، لایم شایع‌تره.

🔹 علائم بیماری لایم در انسان:

1. ضایعه پوستی معروف (erythema migrans): شبیه یک دایره با مرکز قرمز و لبه‌ روشن، شبیه هدف تیراندازی.

2. تب و لرز

3. درد مفاصل و عضلات

4. خستگی شدید

5. سردرد و درد گردن

6. در مراحل پیشرفته: مشکلات عصبی، قلبی یا مفصلی

🔸 آیا بیماری لایم خطرناکه؟

بله، اگر زود درمان نشه ممکنه باعث آسیب‌های جدی به مفاصل، اعصاب یا قلب بشه. اما اگر زود تشخیص داده بشه، با آنتی‌بیوتیک قابل درمانه.

✅ نکته مهم

اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنی که کنه‌های ناقل لایم وجود دارن (مثل برخی مناطق شمالی ایران یا سفر خارجی به اروپا و آمریکا)، باید بیشتر مراقب باشی.

۲-تب کنه‌ ی راکی‌ مانتین (Rocky Mountain spotted fever)

علائم: تب بالا، سردرد شدید، جوش‌های پوستی و گاهی تهوع.

بیماری خطرناکیه و نیاز به درمان سریع داره.

تب کنه‌ی راکی‌مانتین (Rocky Mountain Spotted Fever – RMSF) یک بیماری باکتریایی نادر اما خطرناکه که از طریق گزش کنه آلوده منتقل می‌شه. این بیماری اگر سریع درمان نشه، می‌تونه کشنده باشه.

🔬 عامل بیماری:

با باکتری‌ای به نام Rickettsia rickettsii ایجاد می‌شه که از طریق بزاق کنه‌های آلوده وارد بدن انسان می‌شه.

⚠️ علائم تب کنه‌ی راکی‌مانتین:

علائم معمولاً ۳ تا ۱۲ روز بعد از گزش ظاهر می‌شن و شامل:

• تب بالا (تا ۴۰ درجه)
• سردرد شدید
• درد عضلات
• تهوع و استفراغ
• خستگی

جوش‌های پوستی قرمز رنگ (Spotted rash)، معمولاً از مچ و کف دست و پا شروع می‌شن و به سایر نقاط بدن پخش می‌شن

در مراحل پیشرفته: گیجی، تشنج، نارسایی کلیه یا ریه

❗ آیا تب راکی‌مانتین در ایران هم وجود دارد؟

به طور کلی:

این بیماری بیشتر در آمریکا (مخصوصاً جنوب شرقی ایالات متحده) دیده می‌شه.

در ایران، تا کنون شیوع گسترده‌ای از تب راکی‌مانتین گزارش نشده و این بیماری جزء بیماری‌های بومی کشور محسوب نمی‌شه.

اما به‌طور کلی، بیماری‌های مشابه با عامل "ریکتزیا" (Rickettsial diseases) در برخی مناطق ایران گزارش شده‌اند.

یعنی اگرچه خود "تب راکی‌مانتین" به‌طور خاص تو ایران گزارش نشده، ولی احتمال بیماری‌های مشابه باکتریایی از طریق کنه‌ها در برخی مناطق ایران وجود داره.

✅ پیشگیری:

• استفاده از داروهای ضدکنه برای حیوانات
• خودداری از لمس کنه با دست خالی
• پوشیدن لباس روشن و کامل هنگام کوهنوردی یا طبیعت‌گردی
• بررسی پوست خود و حیوان خانگی پس از برگشت از طبیعت

۳- تولارمی (Tularemia) یکی از خطراک کنه سگ برای انسان

یک بیماری عفونی خطرناک هست که انسان هم می‌تونه بهش مبتلا بشه. این بیماری در ایران هم گزارش‌هایی از شیوع محدود داشته، پس دانستن درباره آن به‌خصوص برای کسانی که با حیوانات یا طبیعت سر و کار دارن مهمه.

🔬 تولارمی چیه؟

تولارمی توسط یک باکتری به نام Francisella tularensis ایجاد می‌شه. این باکتری بسیار مقاومه و از راه‌های مختلفی می‌تونه وارد بدن بشه.

🔗 راه‌های انتقال به انسان:

گزش کنه آلوده

تماس با حیوانات وحشی آلوده (بخصوص خرگوش، جوندگان)

استنشاق گرد و غبار آلوده (مثلاً در شکارچیان یا کارکنان کشتارگاه‌ها)

خوردن آب یا غذای آلوده

⚠️ علائم تولارمی در انسان:

علائم بسته به نوع انتقال ممکنه متفاوت باشن، ولی معمولاً شامل:

• تب ناگهانی و بالا
• لرز و تعریق
• زخم در محل ورود باکتری (مثل محل گزش کنه)
• تورم غدد لنفاوی
• گلودرد، سرفه، یا درد شکم (بسته به مسیر آلودگی)
• خستگی شدید و درد عضلات

در برخی موارد: ذات‌الریه، عفونت چشمی، یا شکل تیفوئیدی بیماری

📍 تولارمی در ایران:

تولارمی برای سال‌ها در ایران ناشناخته یا بسیار کم گزارش شده بود.

اما در سال‌های اخیر، به‌خصوص از مناطق غربی کشور مثل کردستان، همدان و آذربایجان غربی گزارش‌هایی از موارد مثبت تولارمی (هم در انسان و هم در حیوانات) ثبت شده.

در ایران معمولاً شکارچیان، دامداران، و افرادی که با حیوانات وحشی یا محیط‌های طبیعی تماس زیاد دارن، بیشتر در معرض خطرن.

✅ آیا تولارمی خطرناک است؟

بله. بدون درمان می‌تونه خطرناک یا حتی کشنده باشه، ولی:

> با تشخیص زود و درمان با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب (مثل استرپتومایسین یا جنتامایسین)، اکثر بیماران به‌خوبی بهبود پیدا می‌کنن.

🛡️ راه‌های پیشگیری:

• پرهیز از تماس با حیوانات وحشی مرده یا مشکوک
• پوشیدن دستکش هنگام کار با حیوانات
• جلوگیری از گزش کنه‌ها
• جوشاندن آب‌های سطحی قبل از نوشیدن در طبیعت

۴-آناپلاسموز و اریلیخوزیس (Anaplasmosis & Ehrlichiosis)

آناپلاسموز (Anaplasmosis) و اریلیخوزیس (Ehrlichiosis) دو بیماری باکتریایی هستن که انسان هم میتونه بهش مبتلا بشه. این بیماری‌ها از طریق گزش کنه‌های آلوده منتقل می‌شن و در صورت عدم درمان، می‌تونن جدی و خطرناک باشن، هرچند معمولاً با درمان مناسب بهبود پیدا می‌کنن.

🦠 ۱. آناپلاسموز (Anaplasmosis)

عامل بیماری:

باکتری Anaplasma phagocytophilum

از طریق گزش کنه‌هایی مثل Ixodes scapularis (کنه پا سیاه) منتقل می‌شه.

علائم در انسان:

• تب ناگهانی
• سردرد شدید
• درد عضلانی
• لرز
• حالت تهوع یا اسهال
• خستگی زیاد
• گاهی کاهش گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و اختلال عملکرد کبد

در برخی بیماران (به‌ویژه سالمندان یا افراد با سیستم ایمنی ضعیف)، بیماری می‌تونه شدید و حتی کشنده باشه.

🦠 ۲. اریلیخوزیس (Ehrlichiosis)

عامل بیماری:

باکتری‌های جنس Ehrlichia، مخصوصاً Ehrlichia chaffeensis

کنه حامل اصلی: Amblyomma americanum (کنه Lone Star)

علائم در انسان:

• مشابه آناپلاسموز، شامل:
• تب
• سردرد
• بدن‌درد
• راش پوستی (در برخی بیماران، بخصوص کودکان)
• تهوع، استفراغ، اسهال
• کاهش سطح هوشیاری در موارد شدید

❗ آیا این دو بیماری در ایران هم وجود دارن؟

هنوز موارد انسانی این بیماری‌ها در ایران نادر و کم گزارش شده‌، ولی:

در حیوانات (سگ‌ها، دام‌ها) گزارش‌هایی وجود داره.

بعضی از کنه‌های بومی ایران می‌تونن ناقل بالقوه باشن، بنابراین با توجه به تغییرات اقلیمی و گسترش کنه‌ها، احتمال افزایش موارد انسانی در آینده وجود داره.

✅ درمان:

معمولاً با آنتی‌بیوتیک داکسی‌سیکلین (Doxycycline) درمان می‌شن.

هر چه زودتر درمان شروع بشه، احتمال عوارض کمتره.

🛡️ پیشگیری:

• محافظت در برابر گزش کنه (لباس مناسب، دفع‌کننده حشرات)
• بررسی بدن پس از بازگشت از طبیعت
• استفاده از داروهای ضدکنه برای حیوانات خانگی
• حذف اصولی کنه در صورت مشاهده

🌍 کشورها و مناطقی که آناپلاسموز بیشتر در اون‌ها گزارش شده:

🇺🇸 ایالات متحده آمریکا

بیشترین موارد در ایالت‌های شمال‌شرقی، شمال‌غربی و مرکزی (مثل ویسکانسین، مینه‌سوتا، نیویورک، ماساچوست، پنسیلوانیا)

انتقال از طریق کنه Ixodes scapularis -همون ناقل بیماری لایم

🇸🇪 🇫🇮 🇳🇴 اسکاندیناوی (سوئد، فنلاند، نروژ)

مواردی از آناپلاسموز انسانی گزارش شده، با تمرکز در نواحی جنگلی و روستایی

🇩🇪 🇫🇷 🇨🇿 برخی کشورهای اروپای مرکزی

آلمان، فرانسه، جمهوری چک موارد تأیید شده داشتن، اما نسبت به آمریکا بسیار کمتر

🌍 کشورهایی که اریلیخوزیس بیشتر در اون‌ها دیده شده:

🇺🇸 ایالات متحده

بیشتر در جنوب شرقی ایالات متحده (مثل آرکانزاس، اوکلاهما، میزوری، تگزاس)

ناقل اصلی: کنه Lone Star tick (Amblyomma americanum)

🇯🇵 ژاپن

گونه‌ای به نام Ehrlichia chaffeensis در انسان گزارش شده

اریلیخوزیس در سگ‌ها هم شایع‌تره

🇰🇷 کره جنوبی

در انسان مواردی از اریلیخوزیس با منبع حیوانی و کنه‌ای تأیید شده

🧭 وضعیت در خاورمیانه و ایران:

در ایران، موارد انسانی هنوز خیلی نادره یا در سطح تحقیقاتی گزارش شده.

اما وجود این باکتری‌ها در سگ‌ها و کنه‌های مناطق روستایی تأیید شده، به‌ویژه در استان‌هایی مثل:

• کردستان
• اصفهان
• خراسان رضوی

بنابراین خطر بالقوه وجود داره، هرچند اپیدمی نیست.

💡 نکته مهم:

با گرم‌تر شدن اقلیم و گسترش زیستگاه کنه‌ها، انتظار می‌ره که دامنه این بیماری‌ها در دنیا گسترش پیدا کنه

⚠️ ۲. واکنش‌های پوستی و آلرژیک

گزش کنه‌ها ممکنه باعث موارد زیر بشه:

• خارش شدید
• قرمزی و التهاب
• حساسیت پوستی یا آلرژی (در افراد حساس)

در ادامه نوع واکنش، مکانیسم ایمنی/پاتوفیزیولوژی ، تابلوی بالینی معمول و نکات تشخیصی و درمانی را بررسی میکنیم:

واکنش سمی-التهابی موضعی

بزاق کنه حاوی ضدانعقادها، پروستاگلاندین E₂ و پروتئین‌های تعدیل کننده ایمنی است که التهاب حاد را برمی‌انگیزد.

پاپول یا نِشستۀ قرمز–متورم ۲-۵ میلی‌متری با خارش شدید؛ ممکن است تا ۳۰ روز به صورت ندول سفت باقی بماند. (PMC, PMC)

شستشو با آب و صابون، کمپرس سرد، کرم کورتیکواستروئید ضعیف و آنتی‌هیستامین خوراکی معمولاً کافی است.

 در صورت باقی‌ماندن قطعات دهانیْ احتمال گرانولوم جسم خارجی وجود دارد؛ خارج‌سازی جراحی گاهی لازم می‌شود.

۲. حساسیت فوری (Type I) و آنافیلاکسی به بزاق کنه

IgE اختصاصی علیه پروتئین‌های بزاق کنه؛ آزادسازی هیستامین و واسطه‌های التهابی.

کهیر منتشر، آنژیوادم، برونکواسپاسم یا شوک در دقایق نخست تا حین کَندن کنه؛ گاهی «tick-pulling anaphylaxis». (PMC, PubMed)

خارج‌سازی ملایم با پنس سرصاف؛ هرگونه فشار بر بدن کنه ریسک تزریق بزاق را بالا می‌برد.

 در واکنش شدید: اپی‌نفرین عضلانی، اکسیژن، مایع و ارجاع اورژانسی.

 انجام تست‌های IgE اختصاصی و مشاوره آلرژی توصیه می‌شود.

۳. سندرم آلرژی گوشت -αGal Syndrome

کنه با تزریق قند galactose-α-1,3-galactose (α-Gal) پاسخ IgE تولید می‌کند. پس از خوردن گوشت پستانداران، واکنش دیررس ۳–۶ ساعت بعد رخ می‌دهد.

کهیرِ تأخیری، درد شکم، تهوع/اسهال و گاه آنافیلاکسی کامل؛ بیمار اغلب سابقه چند گزش کنه در ماه‌های قبل دارد. بیشتر با کنه Lone Star (آمریکا) ولی در گونه‌های دیگر هم گزارش شده. (PMC, PubMed, PMC)

سنجش IgE ضد α-Gal (آزمایش خون) آزمون استاندارد است.

 درمان: پرهیز کامل از گوشت قرمز و فرآورده‌های پستانداری؛ آموزش تزریق خودکار اپی‌نفرین.

 در واکنش حاد مشابه آنافیلاکسی مدیریت می‌شود.

۴. واکنش تأخیری نوع IV -درماتیت پاپولر و گرانولومی

پاسخ لنفوسیت - T به آنتی‌ژن‌های کنه؛ اینترلوکین ۲ و IFN-γ غالب‌اند.

پلاک‌ خارش‌دار یا مجموعه پاپول‌های سفت که طی روزها-هفته‌ها ایجاد و ممکن است ماه‌ها باقی بماند؛ به‌ویژه در کودکان (papular prurigo). (PMC)

بیوپسی: ارتشاح لنفوسیتی و ائوزینوفیلی همراه با واکنش گرانولومی.

 کرم کورتیکواستروئید متوسط یا تزریق داخل ضایعه تریامسینولون در موارد مزمن.

۵. واکنش‌های ثانوی (عفونت یا اسکار)

خارش و خراش مکرر → استافیلوکوک/استرپتوکوک ثانوی.

پوستول، دلمه چرکی یا اسکار هایپرپلاستیک.

درمان بر اساس کشت؛ آنتی‌بیوتیک موضعی یا خوراکی و مراقبت زخم.

⚠️ ۳. فلج ناشی از گزش کنه (Tick paralysis)

بله، فلج ناشی از گزش کنه (Tick Paralysis) واقعاً در انسان هم رخ می‌ده، و در مواردی از طریق کنه‌هایی که روی سگ‌ها بودن هم منتقل شده. اگرچه این نوع فلج بسیار نادره، ولی می‌تونه به‌طور بالقوه کشنده باشه، چون ممکنه به فلج تنفسی منجر بشه.

🧠 فلج ناشی از گزش کنه: به‌طور خلاصه

علت: یک نوروتوکسین در بزاق برخی کنه‌ها

اثر: جلوگیری از آزادسازی استیل‌کولین در محل اتصال عصب–عضله

شکل فلج: صعودی، متقارن، بدون تب یا علائم حسی → شبیه فلج گیلن‌باره (GBS)

🐕📍 آیا کنه‌های روی سگ باعث فلج در انسان شده‌اند؟

بله! گزارش‌هایی از فلج انسانی پس از تماس با سگ آلوده به کنه وجود داره، به‌ویژه:

1-کودکان خردسال که در تماس نزدیک با سگ‌های خانگی بودن

2-بیشتر موارد در کشورهایی که کنه‌های عامل فلج در اون‌ها شایع هستن

📍 مناطقی که بیشتر موارد انسانیِ فلج ناشی از کنه دیده شده:

🇺🇸 ایالات متحده (مخصوصاً شمال غرب و جنوب شرق):

کنه‌ اصلی: Dermacentor andersoni (Rocky Mountain wood tick)

موارد انسانی، به‌ویژه در کودکان زیر ۱۰ سال

ایالات: مونتانا، واشینگتن، آیداهو، اورگان، کارولینای شمالی

مثال:

> گزارش CDC در سال ۲۰۱۸: دختر ۵ ساله‌ای در مونتانا پس از بازی با سگ خانگی دچار فلج شد؛ کنه پشت گوش او یافت شد و با خارج کردن آن، علائم برگشت.

🇨🇦 کانادا:

در مناطق جنگلی بریتیش کلمبیا با Dermacentor variabilis

مواردی از تماس با سگ خانگی که کنه داشته، گزارش شده

🇦🇺 استرالیا:

خطرناک‌ترین گونه: Ixodes holocyclus

باعث فلج کشنده در سگ‌ها، گربه‌ها و حتی انسان‌ها

موارد انسانی در سواحل شرقی (New South Wales، Queensland)، به‌ویژه در کودکان

🔎 چرا بیشتر کودکان دچار فلج می‌شن؟

پوست نازک‌تر = راحت‌تر گزش موفق

تماس فیزیکی نزدیک با حیوانات

تشخیص دیرهنگام کنه در سر یا گردن

🛑 علائم هشدار دهنده:

ضعف پاها → بالارونده (صعودی)

دشواری در راه رفتن

افتادگی پلک، لحن ناصاف

در موارد پیشرفته: دشواری در تنفس، بلع

✅ درمان:

خارج‌سازی سریع کنه: علائم معمولاً طی ۲۴–۴۸ ساعت برگشت می‌کنن

حمایت تنفسی در موارد شدید

نیاز به بستری کوتاه‌مدت در ICU در برخی موارد

وضعیت در ایران:

تا امروز فلج ناشی از گزش کنه در انسان در ایران گزارش رسمی منتشرشده‌ای نداشته، اما:

وجود کنه‌های بالقوه خطرناک مثل Hyalomma spp. و Rhipicephalus sanguineus در ایران تایید شده

مراقبت در افراد پرخطر (کودکان، افراد دارای تماس نزدیک با سگ‌ها) ضروریه

🔐 جمع‌بندی:

در موارد نادر، بزاق برخی کنه‌ها ماده‌ای ترشح می‌کنه که روی سیستم عصبی اثر می‌ذاره و باعث ضعف یا حتی فلج موقتی در انسان (و سگ) می‌شه. با برداشتن کنه، علائم معمولاً برطرف می‌شن.

✅ چگونه از خطرات کنه جلوگیری کنیم؟

بررسی بدن سگ و خودتون بعد از گردش در طبیعت یا پارک

استفاده از داروهای ضدکنه برای حیوان

پرهیز از خوابیدن نزدیک حیوانی که کنه داره

ضدعفونی کردن وسایل خواب و مکان‌هایی که سگ روی اون‌ها می‌خوابه

مراجعه به دامپزشک در صورت مشاهده کنه روی سگ