نارسایی کلیه Kidney failure یکی از شایع‌ترین و نگران‌کننده ترین بیماری در گربه‌ها، به ویژه گربه‌های مسن محسوب میشود. به صورت کلی دو نوع نارسایی کلیه در گربه ها وجود داره:
- نارسایی حاد کلیه AKI - Acute Kidney Injury
شروع سریع و ناگهانی و قابل برگشت در صورت تشخیص و درمان به‌موقع
- نارسایی کلیه مزمن Chronic Kidney Disease - CKD
پیش‌رونده و غیرقابل برگشت و متاسفانه یکی از دلایل اصلی مرگ در گربه‌های مسن
تقسیم میشود که در ادامه بعد از تعریف این بیماری قصد داریم علائم ، راه های درمانی ، پیشگیری ها و راه های تشخیص هر دو نوع نارسایی کلیه در گربه ها را بررسی کنیم.
در این مقاله چه خواهیم خواند؟
نارسایی کلیه در گربه‌ها چیست؟
نارسایی کلیه یعنی کاهش عملکرد طبیعی کلیه‌ها در حذف مواد زاید متابولیک از خون، تنظیم آب و الکترولیت‌ها و تعادل اسید-باز.
کلیه‌ها نقش حیاتی در بدن گربه‌ها ایفا می‌کنند. این اندام‌ها مسئول فیلتر کردن مواد زائد از خون، تنظیم تعادل مایعات و الکترولیت‌ها، و تولید هورمون‌های مهم هستند. وقتی کلیه‌ها آسیب می‌بینند، این عملکردها مختل می‌شوند و منجر به تجمع سموم در بدن گربه می‌گردند که به این اتفاق نارسایی کلیه گفته میشود.
تفاوت اصطلاح AKI با ARF در بیان نارسایی کلیه گربه
ARF همون Acute Renal Failure هست که در منابع قدیمی‌تر یا بعضی مقالات هنوز به همین اسم میاد. منتها در طب دامپزشکی و پزشکی جدید، اصطلاح AKI (Acute Kidney Injury) جایگزین ARF شده به دو دلیل :
AKI هم طیف خفیف تا شدید آسیب کلیوی رو شامل میشه
ARF فقط به نارسایی کامل failure اشاره داشت
در حال حاضر طبق IRIS guidelines (International Renal Interest Society) که معتبرترین مرجع تخصصی در زمینه بیماری‌های کلیوی حیواناته، از اصطلاح AKI استفاده می‌کنن و درجاتش رو هم به Stage 1 تا 5 تقسیم می‌کنن.
پس اگه در مقالات قدیمی تر اصطلاح ARF را مشاهده کردین همون AKI خودمونه. اصطلاحات به‌روز شدن ولی مفهوم همونیه.
نارسایی حاد کلیه (AKI)
نارسایی حاد کلیه در گربه‌ها یک وضعیت اورژانسی است که به صورت ناگهانی ایجاد میشود. این نوع معمولاً در اثر مسمومیت (مثلاً با گل‌های سمی یا ضد یخ)، عفونت‌های شدید، یا انسداد مجاری ادراری رخ می‌دهد. برخلاف نوع مزمن، در صورت تشخیص و درمان فوری، امکان بهبود کامل عملکرد کلیه وجود دارد. درمان شامل تزریق فوری مایعات، کنترل علت زمینه‌ای و مراقبت‌های حمایتی است.
نارسایی مزمن کلیه (CKD)
نارسایی مزمن کلیه شایع‌ترین نوع بیماری کلیوی در گربه‌های مسن (بالای 7 سال) است. این بیماری به تدریج پیشرفت می‌کند و باعث تخریب غیرقابل برگشت نفرون‌های کلیوی میشود. علائم به آرامی ظاهر شده و شامل کاهش وزن، پرنوشی و پرادراری است. اگرچه درمان قطعی وجود ندارد، اما با مدیریت مناسب شامل رژیم غذایی ویژه، کنترل فشار خون و مایعات درمانی می‌توان کیفیت زندگی گربه را برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها حفظ کرد. تشخیص زودهنگام نقش کلیدی در پیش‌آگهی بیماری دارد.
علائم هشداردهنده نارسایی کلیه
تشخیص به موقع نارسایی کلیه می‌تواند تفاوت بزرگی در کیفیت و طول عمر گربه شما ایجاد کند. در ادامه به مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری می‌پردازیم:
علائم اولیه نارسایی کلیه در گربه
- افزایش قابل توجه مصرف آب (پرنوشی(
- افزایش دفعات و حجم ادرار (پرادراری(
- کاهش اشتها و بی‌میلی نسبت به غذا
- کاهش تدریجی وزن
- بوی بد دهان گربه uremic breath- بوی غیرعادی دهان (شبیه آمونیاک(
علائم پیشرفته نارسایی کلیه در گربه
- استفراغ مکرر
- ضعف و بی‌حالی شدید
- کم‌آبی بدن
- زخم‌های دهانی
- پوشش نامرتب و کدر موها
علائم بالینی - Clinical Signs
در نارسایی مضمن کلیه CKD
- پلی‌اوری (افزایش ادرار)
- پلی‌دیپسی (افزایش آب‌خوردن)
- بی‌اشتهایی
- کاهش وزن
- دهیدراسیون
- استفراغ
- ضعف و بی‌حالی
- کم‌خونی (آنمی)
- زخم دهانی- oral ulcers
در نارسایی حاد کلیه AKI
- کاهش شدید ادرار - oliguria/anuria
- استفراغ ناگهانی
- دهیدراسیون حاد
- درد ناحیه کلیه
- افسردگی و لتارژی
- گاهی تشنج در مراحل اورمیک
تشخیص Diagnosis نارسایی کلیه در گربه‌ها
تشخیص دقیق نارسایی کلیه نیازمند معاینات تخصصی توسط دامپزشک است. وقتی شما گربه خود را با علائم مشکوک به مطب دامپزشکی می‌برید، فرآیند تشخیص معمولاً شامل چند مرحله اساسی میشود.
1. آزمایشات خون:
- BUN و افزایش Creatinine
- SDMA مارکر اختصاصی و حساس برای CKD در مراحل اولیه
- الکترولیت‌ها: افزایش فسفر، پتاسیم در نوع حاد یا AKI
2. آنالیز ادرار Urinalysis
- ایزواستنوری USG 1.008-1.012
- وجود پروتئین، گلوکز، سلول‌ها یا cast ها
- نسبت پروتئین به کراتینین UPC
3. سونوگرافی کلیه:
- بررسی اندازه، شکل و اکوژنیسیته کلیه‌ها
- (در CKD کلیه کوچک و فیبروتیک - در AKI کلیه بزرگ و ادم‌دار)
4. BP Monitoring
- چون فشار خون بالا هم از علائم و هم از عوامل پیش‌برنده CKD هست.
✍ بررس شرح حال : اولین قدم گرفتن شرح حال کامل از شماست. دامپزشک درباره تاریخچه سلامت گربه، تغییرات اخیر در رفتار، میزان مصرف آب و غذا، و هرگونه علامت غیرعادی سؤال می‌پرسد. این اطلاعات به دامپزشک کمک می‌کند تصویر کلی‌تری از وضعیت سلامت گربه شما به دست آورد.
✍ معاینه گربه : معاینه فیزیکی دقیق مرحله بعدی است. دامپزشک گربه را از نظر علائم کم‌آبی، وضعیت بدن، درجه حرارت، و هرگونه نشانه غیرطبیعی دیگر بررسی می‌کند. فشار خون گربه نیز ممکن است اندازه‌گیری شود، زیرا فشار خون بالا اغلب با بیماری کلیه همراه است.
✍ آزمایش خون : آزمایش خون کامل و پانل بیوشیمیایی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی هستند. در این آزمایش‌ها، سطوح مواد مختلفی مانند BUN (نیتروژن اوره خون) و کراتینین اندازه‌گیری می‌شوند که افزایش آن‌ها نشان‌دهنده اختلال در عملکرد کلیه است. الکترولیت‌هایی مانند پتاسیم، فسفر و کلسیم نیز بررسی می‌شوند که ممکن است در اثر نارسایی کلیه از تعادل خارج شده باشند.
✍ آزمایش ادرار : تجزیه و تحلیل ادرار نیز اطلاعات ارزشمندی ارائه می‌دهد. دامپزشک وزن مخصوص ادرار را اندازه می‌گیرد که در گربه‌های مبتلا به نارسایی کلیه معمولاً پایین است. وجود پروتئین، گلوکز یا سایر مواد غیرعادی در ادرار نیز می‌تواند نشانه مشکل باشد. گاهی اوقات کشت ادرار برای بررسی عفونت‌های احتمالی انجام میشود.
✍ سونوگرافی : در برخی موارد، تصویربرداری تشخیصی مانند سونوگرافی یا رادیوگرافی نیز توصیه میشود. سونوگرافی می‌تواند اندازه و ساختار کلیه‌ها را نشان دهد و تغییرات غیرطبیعی مانند کیست، تومور یا سنگ کلیه را آشکار کند. در گربه‌های مسن، سونوگرافی اغلب کاهش اندازه کلیه‌ها را نشان می‌دهد که مشخصه بیماری مزمن کلیه است.
✍ بیوپسی کلیه: در موارد خاص و معمولاً برای تشخیص دقیق‌تر علت بیماری، ممکن است بیوپسی کلیه انجام شود. این کار تحت بیهوشی عمومی و با هدایت سونوگرافی انجام میشود و نمونه کوچکی از بافت کلیه برای بررسی میکروسکوپی گرفته میشود.
دامپزشک با ترکیب نتایج تمام این آزمایش‌ها و معاینات می‌تواند نه تنها وجود نارسایی کلیه را تأیید کند، بلکه شدت بیماری و گاهی اوقات علت اصلی آن را نیز تشخیص دهد. این اطلاعات برای برنامه‌ریزی یک طرح درمانی مؤثر ضروری هستند. تشخیص زودهنگام می‌تواند تفاوت چشمگیری در پیش‌آگهی بیماری ایجاد کند، بنابراین اگر گربه شما هر یک از علائم هشداردهنده را نشان می‌دهد، نباید در مراجعه به دامپزشک تردید کنید.
درمان نارسایی کلیه گربه - Treatment
درمان نارسایی کلیه در گربه‌ها نیازمند یک برنامه جامع و چندجانبه است که بر اساس شرایط خاص هر گربه طراحی میشود. در ادامه به تفصیل به بررسی روش‌های درمانی می‌پردازیم:
درمان در AKI
- مایع‌درمانی تهاجمی IV fluids
- اصلاح الکترولیت‌ها
- کنترل فشارخون
- دیورتیک در صورت آنوریا (مثلاً فورزماید)
- داروهای ضد تهوع (ماروپیتانت)
- در موارد شدید: دیالیز
درمان در CKD
- رژیم غذایی مخصوص Renal diet کم پروتئین، کم فسفر
- کنترل فشارخون (آملودیپین)
- کنترل فسفر Binderهای فسفر مثل Aluminum Hydroxide
- مایع‌درمانی دوره‌ای (زیرپوستی)
- داروهای محرک اشتها Mirtazapine
- ضد تهوع Cerenia
- داروهای محافظ کلیه (ACE inhibitors در صورت پروتئینوری)
درمان حمایتی و تسکینی برای گربه مبتلا به نارسایی کلیه
تزریق مایعات یکی از ارکان اصلی درمان محسوب میشود. این کار به دو صورت انجام می‌گیرد:
تزریق داخل وریدی (IV) که معمولاً در مطب دامپزشکی یا بیمارستان حیوانات انجام میشود و برای موارد حاد یا بحرانی کاربرد دارد
تزریق زیرجلدی (SQ) که بسیاری از صاحبان می‌توانند پس از آموزش در منزل انجام دهند و برای مدیریت طولانی‌مدت بیماری مناسب است
برای کنترل تهوع و استفراغ، داروهایی مانند ماروپیتانت (Cerenia) یا متوکلوپرامید تجویز می‌شوند. این داروها نه تنها باعث کاهش استفراغ می‌شوند، بلکه با بهبود حالت تهوع به بازگشت اشتها نیز کمک می‌کنند.
در موارد بی‌اشتهایی شدید، دامپزشک ممکن است محرک‌های اشتها مانند میرتازاپین یا سیپروهپتادین را توصیه کند. در برخی شرایط، تغذیه با سرنگ یا لوله معده نیز ممکن است ضروری باشد.
داروهای تخصصی نارسایی کلیه گربه
مدیریت سطح فسفر خون با استفاده از فسفات بایندرها مانند هیدروکسید آلومینیوم یا کربنات کلسیم انجام میشود. این داروها با اتصال به فسفر موجود در غذا، جذب آن را کاهش می‌دهند.
مکمل‌های پتاسیم زمانی تجویز می‌شوند که آزمایشات نشان‌دهنده کاهش سطح پتاسیم خون باشند. این وضعیت در بسیاری از گربه‌های مبتلا به بیماری کلیوی دیده میشود.
کنترل فشار خون بالا با داروهای کنترل فشار خون انجام می گیرد. فشار خون بالا می‌تواند آسیب کلیه را تشدید کند، بنابراین مدیریت آن حیاتی است.
در صورت وجود عفونت ادراری همزمان (که در گربه‌های مبتلا به نارسایی کلیه شایع است)، آنتی‌بیوتیک‌های مناسب مانند تجویز می‌شوند.
مدیریت تغذیه و رژیم درمانی
- استفاده از غذاهای تجاری مخصوص کلیه که توسط شرکت‌های معتبری مانند هیلز (k/d)، رویال کانین (Renal) یا پورینا (NF) تولید شده‌اند، پایه اصلی درمان تغذیه‌ای را تشکیل می‌دهند. این غذاها دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- کاهش مقدار اما افزایش کیفیت پروتئین
- محدودیت فسفر
- غنی‌سازی از اسیدهای چرب امگا 3
افزایش کالری در حجم کمتر
افزایش مصرف اسیدهای چرب امگا 3 (به ویژه EPA و DHA) که در روغن ماهی یافت می‌شوند، می‌تواند به کاهش التهاب کلیه کمک کند. بسیاری از غذاهای مخصوص کلیه حاوی سطوح بالاتری از این مواد مغذی هستند.
کنترل دقیق مصرف فسفر از طریق ترکیب رژیم غذایی کم فسفر و استفاده از فسفات بایندرها انجام میشود. این کار پیشرفت بیماری را کند می‌کند.
ملاحظات مهم در درمان
- انتقال تدریجی به غذای جدید طی 7-10 روز
- تشویق به نوشیدن آب بیشتر با استفاده از فواره‌های آب یا اضافه کردن آب به غذا
- پایش منظم وزن بدن و وضعیت تغذیه
- انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای ارزیابی پاسخ به درمان
درمان‌های تکمیلی نارسایی کلیه در گربه ها و جایگزین
برخی دامپزشکان ممکن است روش‌های تکمیلی زیر را نیز توصیه کنند:
- طب سوزنی برای بهبود جریان خون کلیه‌ها
- استفاده از پروبیوتیک‌ها برای سلامت دستگاه گوارش
- آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین E و C
- مکمل‌های ویتامین B برای جبران از دست رفتن ویتامین‌های محلول در آب
به خاطر داشته باشید که برنامه درمانی هر گربه باید به صورت فردی و بر اساس نتایج آزمایشات، سن، وزن و شرایط کلی سلامت تنظیم شود. همکاری نزدیک با دامپزشک و پیگیری منظم برای دستیابی به بهترین نتایج ضروری است.
نکات مهم در درمان نارسایی کلیه گربه در خانه:
همیشه آب تازه و تمیز در دسترس گربه قرار دهید
استفاده از فواره‌های آب ممکن است به افزایش مصرف آب کمک کند
وعده‌های غذایی کوچک و مکرر ارائه دهید
وزن گربه را به طور منظم کنترل کنید
پایش وضعیت سلامت:
ثبت میزان مصرف آب و ادرار روزانه
توجه به تغییرات رفتاری و اشتها
انجام آزمایش‌های دوره‌ای طبق توصیه دامپزشک
پیشگیری از نارسایی کلیه
اگرچه برخی عوامل مانند ژنتیک قابل تغییر نیستند، اما راهکارهایی برای کاهش خطر ابتلا وجود دارد:
راهکارهای پیشگیرانه از نارسایی کلیه
معاینات منظم دامپزشکی، به ویژه برای گربه‌های بالای 7 سال
تأمین همیشگی آب تازه و تشویق به نوشیدن
اجتناب از غذاهای خطرناک (پیاز، شکلات، نمک، گیاهان سمی(
کنترل وزن و پیشگیری از چاقی
کاهش استرس محیطی
نتیجه‌گیری:
نارسایی کلیه در گربه‌ها اگرچه بیماری جدی و پیشرونده‌ای است، اما با تشخیص به موقع و مدیریت مناسب می‌توان کیفیت زندگی گربه را برای مدت طولانی حفظ کرد. توجه به علائم اولیه، مراجعه منظم به دامپزشک و اجرای دقیق توصیه‌های درمانی می‌تواند تفاوت چشمگیری در نتیجه نهایی ایجاد کند.
پاسخ به سوالات متداول:
بهتره سوالات رایجی که دوستامون در این زمینه پرسیده اند هم ببینیم تا اگر سوال شما هم هست پاسخ داده شود
آیا نارسایی کلیه در گربه‌ها قابل درمان است؟
در موارد مزمن، بیماری قابل درمان قطعی نیست اما قابل مدیریت است. موارد حاد ممکن است در صورت درمان فوری بهبود یابند.
طول عمر گربه با نارسایی کلیه چقدر است؟
این موضوع بسیار متغیر است و از چند ماه تا چند سال می‌تواند باشد، بسته به مرحله بیماری و پاسخ به درمان.
آیا تغذیه خاصی برای پیشگیری از نارسایی کلیه وجود دارد؟
غذاهای مرطوب (کنسرو) نسبت به غذای خشک به کلیه‌ها فشار کمتری وارد می‌کنند. همچنین غذاهای با کیفیت بالا و متعادل توصیه می‌شوند.
آیا نارسایی کلیه دردناک است؟
بله، در مراحل پیشرفته ممکن است باعث ناراحتی شود که نیاز به مدیریت درد دارد.
هزینه درمان نارسایی کلیه چقدر است؟
هزینه‌ها بسته به روش‌های درمانی و کشور محل سکونت متفاوت است، اما معمولاً شامل هزینه‌های آزمایش، داروها و غذاهای مخصوص میشود.