سنگ کلیه در گربه‌ها Nephrolithiasis به تشکیل رسوبات سخت و کریستالی از مواد معدنی و مواد زائد در کلیه‌ها گفته میشود.
سنگ کلیه معمولاً از کلسیم اگزالات Calcium oxalate ( همون سنگهای سفید رنگ ) یا استروویت Struvite که در پاسخ به عفونت ادراری گربه تشکیل میشود (فسفات منیزیم آمونیوم) که این سنگها بسته به ترکیب شیمیایی، اندازه و محل قرارگیری، می‌توانند بدون علامت یا بسیار دردناک و خطرناک باشند.
تشخیص و درمان سنگ کلیه در گربه‌ها اگر به موقع انجام شود میتواند از عوارض جدی مانند نارسایی کلیه جلوگیری کند. در این مقاله میخواهیم به بررسی جامع این بیماری، از نشانه‌های اولیه تا روش‌های پیشرفته درمان و راهکارهای پیشگیری بپردازیم.
علائم و نشانه‌های سنگ کلیه در گربه‌ها
گربه‌ها در مراحل اولیه تشکیل سنگ کلیه ممکن است نشانه‌های واضحی از خود بروز ندهند، اما با پیشرفت بیماری، علائم زیر قابل مشاهده خواهند بود:
تغییر در عادات ادراری ( urinary habit change)
گربه ممکن است به دفعات بیشتری به سمت ظرف خاک برود یا مدت زمان طولانی‌تری در حالت ادرار کردن باقی بماند.
درد هنگام ادرار ( dysuria)
صداهای ناله‌گونه یا بیقراری در زمان دفع ادرار میتواند نشانه وجود سنگ باشد.
وجود خون در ادرار ( Hematuria )
ادرار ممکن است به رنگ صورتی یا قرمز کمرنگ و یا کدر دیده شود.
کاهش اشتها (Anorexia)
گربه‌های مبتلا به سنگ کلیه اغلب تمایلی به غذا خوردن ندارند و انرژی کمتری از خود نشان می‌دهند، به نوعی میتونیم بگیم گربه بی حال و کم اشتهاس
بی‌حالی گربه یا همون کاهش فعالیت گربه ( Lethargy )
همونطور که در گزینه ی بی اشتهایی گربه متوجه شدین یکی از علائم سنگ کلیه در گربه ها بی حالی و کاهش فعالیت حیوان است
استفراغ ( Vomiting )
در موارد پیشرفته، این علائم ممکن است ظاهر شوند.
کاهش وزن ( Weight loss)
از اونجایی که حیوان هم استفراغ میتونه داشته باشه( دلیل استفراغ در وجود سنگ کلیه رو جلوتر بررسی میکنیم ) هم بی اشتها میشه کاهش وزن هم میتونه یکی از side effect هایی این بیماری باشه
استفراغ و کاهش وزن در گربه‌های مبتلا به سنگ کلیه: نشانه‌های پیشرفته بیماری
در مراحل پیشرفته سنگ کلیه یا زمانی که این بیماری منجر به نارسایی کلیه شود، گربه ممکن است دو علامت هشدار دهنده مهم را از خود نشان دهد: استفراغ مکرر و کاهش وزن محسوس. این علائم نشان می‌دهند که بدن گربه در حال تجربه مسمومیت ناشی از تجمع مواد زائد مثل اوره و دیگر سموم است
چرا گربه‌های مبتلا به سنگ کلیه استفراغ میکند؟
استفراغ در این موارد به چند دلیل اتفاق می‌افتد:
تجمع اوره و سموم در خون - Azotemia اورمی
کلیه‌های آسیب دیده نمی‌توانند مواد زائد مانند اوره و کراتینین را به خوبی فیلتر کنند. این مواد در جریان خون تجمع یافته و باعث تحریک مرکز استفراغ در مغز می‌شوند
عدم تعادل الکترولیت‌ها - Electrolyte imbalance
اختلال در عملکرد کلیه منجر به افزایش سطح فسفر و کاهش کلسیم خون میشود و این عدم تعادل میتواند باعث تهوع و استفراغ شود
- عدم تعادل الکترولیت زمانی رخ می دهد که سطح الکترولیت های کلیدی مانند سدیم (Na+)، پتاسیم (K+)، کلسیم (Ca2+)، فسفر (P-) و کلرید (Cl-) خیلی زیاد یا خیلی کم باشد. در بیماری کلیوی یا اورمی، عدم تعادل رایج عبارتند از:
- هیپرکالمی (پتاسیم بالا) - برای عملکرد قلب خطرناک است
- هیپوکلسمی (کلسیم کم) - ممکن است باعث لرزش یا تشنج عضلانی شود
- هیپر فسفاتمی (فسفات بالا) - اغلب به دلیل کاهش دفع کلیوی
این عدم تعادل می تواند منجر به اثرات سیستمیک جدی شود و نیاز به مراجعه به دامپزشک خواهیم داشت.
انسداد مجاری ادراری:
این حالت اورژانسی است و اگر درمان نشود، میتواند به نارسایی کلیه منجر شود.
التهاب معده و روده اورمیک - Uremic gastritis and enteritis
سموم تجمع یافته باعث تحریک مخاط دستگاه گوارش می‌شوند. این حالت منجر به گاستریت (التهاب معده) و در نتیجه استفراغ می‌گردد
گاستریت و انتریت اورمیک به التهاب معده (گاستریت) و روده ها (آنتریت) اشاره میکند که به دلیل وجود سطوح بالای سموم اورمیک در خون به دلیل نارسایی کلیه ایجاد می شود. این سموم مخاط دستگاه گوارش را تحریک می کند و منجر به موارد زیر می شود:
- استفراغ کردن
- اسهال
- زخم معده و روده
- خونریزی دستگاه گوارش
دلایل کاهش وزن در گربه‌های مبتلا به سنگ کلیه
کاهش وزن در این گربه‌ها معمولاً چند عامل دارد:
بی‌اشتهایی (آنورکسی(
حالت تهوع دائمی باعث کاهش تمایل به غذا خوردن می‌شو و گربه ممکن است حتی از غذاهای مورد علاقه خود هم صرف نظر کند
سوءجذب مواد مغذی:
التهاب دستگاه گوارش ناشی از اورمی مانع جذب مناسب مواد غذایی میشود و حتی اگر گربه غذا بخورد، بدن نمی‌تواند از آن بهره‌برداری کند
تخریب بافت عضلانی:
بدن برای تأمین انرژی شروع به تجزیه پروتئین‌های عضلانی میکند و این فرآیند منجر به لاغری شدید و ضعف عضلانی میشود
ویژگی‌های خاص استفراغ و کاهش وزن گربه های مبتلا به سنگ کلیه
استفراغ و کاهش وزن در گربه‌های مبتلا به مشکلات کلیوی معمولاً دارای این خصوصیات هستند:
- استفراغ اغلب صبحگاهی و حاوی کف سفید یا زردرنگ است
- کاهش وزن معمولاً پیشرونده و بیشتر در ناحیه عضلات پشت و کمر مشهود است
- ممکن است همراه با بوی بد دهان (بوی اورمیک) باشد
- گربه اغلب حالت خمیده به خود میگیرد و از درد شکم رنج می‌برد
اقدامات ضروری در صورت مشاهده علائم شدید مشکلات کلیوی گربه
اگر گربه شما این نشانه‌ها را دارد باید فوراً اقدام کنید:
مراجعه فوری به دامپزشک:
این علائم نشان‌دهنده وضعیت اورژانسی است و ممکن است نیاز به بستری و مایع درمانی داخل وریدی باشد
تغییرات غذایی:
استفاده از غذاهای رژیمی مخصوص کلیه با پروتئین محدود و وعده‌های غذایی کوچک و مکرر برای کاهش حالت تهوع میتونه به گربه ای که با سنگ کلیه دست و پنجه نرم میکنه کمک کنه.
درمان‌های حمایتی:
- داروهای ضد استفراغ مانند ماروپیتانت
- محرک‌های اشتها در صورت نیاز
- مکمل‌های پتاسیم در صورت کمبود
دلایل ایجاد سنگ کلیه در گربه ها
تشکیل سنگ کلیه در گربه‌ها میتواند تحت تأثیر عوامل متعددی باشد که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم
1-رژیم غذایی نامناسب
مصرف بیش از حد مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر و منیزیم میتواند تعادل شیمیایی ادرار را برهم بزند. این مواد در صورت عدم تناسب مناسب در رژیم غذایی ممکن است در دستگاه ادراری رسوب کنند. غذاهای تجاری ارزان قیمت و با فرمولاسیون نامناسب یا رژیم‌های خانگی بدون محاسبه دقیق مواد معدنی از عوامل اصلی هستند.
پروتئین نامتعادل در رژیم غذایی نیز مشکل‌ساز است. مقدار بسیار زیاد پروتئین میتواند اسیدیته ادرار را افزایش دهد که برای تشکیل برخی انواع سنگها مناسب است. از طرف دیگر، مقدار بسیار کم پروتئین هم میتواند شرایط را برای تشکیل سنگهای دیگر فراهم کند.
کمبود رطوبت در رژیم غذایی عامل مهم دیگری است. غذاهای خشک معمولا حاوی کمتر از ده درصد رطوبت هستند که میتواند به غلیظ شدن ادرار گربه و افزایش خطر تشکیل کریستال منجر شود.
2-کم آبی بدن گربه یکی از دلایل ابتلا به سنگ کلیه
گربه‌هایی که به اندازه کافی آب نمی‌نوشند در معرض خطر بیشتری قرار دارند. این مشکل ممکن است به دلیل قرار نگرفتن ظرف آب در مکان مناسب یا تمیز نبودن ظرف آب باشد. برخی گربه‌ها ترجیح می‌دهند از آب جاری بنوشند.
کیفیت آب مصرفی نیز اهمیت دارد. آب‌های سنگین که حاوی املاح معدنی زیاد هستند می‌توانند در تشکیل سنگ نقش داشته باشند. همچنین آب‌های آلوده یا دارای ناخالصی‌های زیاد نیز ممکن است مشکل‌ساز باشند.
نکته: سعی کنید در چند جای خانه برای گربه ها آب تازه و تمیز قرار دهید. اگر گربه شما اصرار به آب خوردن از شرف یا جای خاصی دارد، سعی نکنید او را تغییر دهید. چون با برداشتن آن ظرف آب، او ممکن است کمتر آب بخورد. پس هرجایی که رغبت بیشتری به آب خوردن دارد حتما آب بگذارید.
3-عفونت‌های ادراری از دلایل سنگ کلیه گربه ها
عفونت‌های دستگاه ادراری می‌توانند محیط مناسبی برای تشکیل برخی انواع سنگها ایجاد کنند. باکتری‌های خاصی می‌توانند با تغییر اسیدیته ادرار شرایط را برای تشکیل کریستال‌ها فراهم نمایند. التهاب ناشی از عفونت‌های مزمن نیز میتواند به عنوان عامل شروع کننده تشکیل سنگ عمل کند. این التهاب ممکن است باعث تجمع مواد معدنی در نقاط خاصی از دستگاه ادراری شود.
4-سنگ کلیه گربه به دلیل عوامل ژنتیکی و نژادی
برخی نژادهای گربه استعداد بیشتری برای ابتلا به مشکلات ادراری دارند. این نژادها ممکن است به دلایل متابولیکی خاص یا ویژگی‌های آناتومیکی بیشتر در معرض خطر باشند. تفاوت‌های جنسیتی نیز در این زمینه مهم هستند. گربه‌های نر به دلیل ساختار فیزیکی خاص دستگاه ادراری خود ممکن است مشکلات جدی‌تری را تجربه کنند. این تفاوت آناتومیکی میتواند باعث شود حتی سنگهای کوچک هم مشکلات بزرگی ایجاد کنند.
کدام نژاد گربه بیشتر سنگ کلیه میگیرد؟
پرشین (Persian): این نژاد به دلیل ساختار متابولیک خاص و تمایل به غلیظ بودن ادرار، مستعد تشکیل سنگهای اگزالات کلسیم است. همچنین صورت صاف آنها ممکن است باعث کاهش مصرف آب شود.
هیمالین (Himalayan): به عنوان یکی از زیرشاخه‌های نژاد پرشین، ویژگی‌های مشابهی دارد و در معرض خطر مشابهی قرار دارد.
رگدال (Ragdoll): این نژاد بزرگ جثه مستعد مشکلات ادراری از جمله سنگهای استروویت و اگزالات است.
برمه‌ای (Burmese): برخی خطوط ژنتیکی این نژاد ممکن است مشکلات کلیوی را به همراه داشته باشد.
مین کون (Maine Coon): اگرچه کمتر از پرشین ها مستعد هستند، اما اندازه بزرگ آنها و برخی ویژگی‌های ژنتیکی میتواند خطر را افزایش دهد.
بیماریهای متابولیک و ارتباط با سنگ کلیه در گربه‌ها
بیماریهای متابولیک می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر سلامت دستگاه ادراری گربه‌ها داشته باشند. این اختلالات با ایجاد تغییر در تعادل شیمیایی بدن، شرایط را برای تشکیل سنگهای ادراری فراهم می‌کنند.
هایپرپاراتیروئیدیسم (پرکاری غدد پاراتیروئید گربه)
این بیماری باعث افزایش ترشح هورمون پاراتیروئید منجر به افزایش غلظت کلسیم در ادرار و تشکیل سنگهای کلسیمی میشود.
دیابت شیرین در گربه و احتمال ایجاد سنگ کلیه
در گربه‌های دیابتی قند خون بالا باعث افزایش حجم ادرار شده و کم آبی ثانویه ایجاد می شود. همینطور PH خون تغییر کرده و این عوامل در کنار هم می‌توانند محیط مناسبی برای تشکیل سنگ ایجاد کنند.
بیماری کبدی گربه و احتمال ایجاد سنگ کلیه
اختلالات کبدی می‌توانند متابولیسم مواد معدنی را تغییر دهند، تولید پروتئین‌های تنظیم‌کننده را مختل کنند، تعادل اسید-باز بدن را برهم بزنند و این تغییرات غیرمستقیم بر سلامت کلیه‌ها تأثیر می‌گذارند.
نکات مهم:
- بیماریهای متابولیک اغلب به صورت تدریجی ایجاد میشن، اصلا اینطور نیست که یه شب بخوابیم صبح ببینیم گربمون سنگ کلیه داره، حتما طول مدت زمانی این سنگ داشته تشکیل میشده!
- ممکن است قبل از تشکیل سنگ، علائم دیگری ظاهر شوند، لازمه به این علائم توجه کنیم
- تشخیص و درمان این بیماری‌ها میتواند از تشکیل سنگ در کلیه گربه پیشگیری کند
- آزمایشات دوره‌ای خون و ادرار برای گربه‌های مبتلا ضروری است
- این اختلالات معمولاً نیاز به مدیریت طولانی‌مدت دارند و درمان آنها بخش مهمی از پیشگیری از مشکلات ادراری محسوب میشود.
روش‌های تشخیص سنگ کلیه در گربه‌ها
تشخیص به موقع میتواند از عوارض شدید مانند نارسایی کلیه جلوگیری کند. روش‌های تشخیص سنگ کلیه گربه شامل موارد زیر است:
معاینه بالینی و تاریخچه پزشکی
دامپزشک در مورد تغییرات رفتاری و ادراری، اشتها و .. در گربه شما سؤال میکند. شما باید قبل از مراجعه به دامپزشک به دقت تمام تغییرات و وضعیت گربه خود را بررسی و یادداشت کنید. این موارد مهم عبارتند از:
- تعداد دفعات ادرار در روز/ حجم ادرار (کم یا زیاد شده(/ رنگ و بو ادرار (خونی، تیره یا بدبو(/ رفتار گربه هنگام ادرار (درد، ناله یا بیقراری/ادرار کردن در خارج از ظرف خاک
- کاهش یا افزایش فعالیت روزانه/ پنهان شدن یا گوشه‌گیری/ تغییر در عادات خواب/ واکنش به نوازش و تماس فیزیکی/ حالت بدن (خمیده یا غیرعادی(
- میزان اشتها و مصرف غذا/ تغییر در ترجیحات غذایی/ تعداد دفعات استفراغ و محتویات آن/ کاهش یا افزایش وزن محسوس/ میزان مصرف آب
- تعداد و محل قرارگیری ظروف آب/ نوع غذای مصرفی (خشک، تر یا خانگی(/ تغییرات اخیر در محیط زندگی/ وجود حیوانات دیگر در خانه/ دسترسی به فضای خارج از خانه
یادآوری مهم: هرچه گزارشات شما دقیق‌تر وصحیح تر باشد، تشخیص و درمان موثرتر خواهد بود. بهتر است قبل از مراجعه، تغییرات مشاهده شده را یادداشت کنید.
آزمایش ادرار
بررسی pH ادرار، وجود کریستال‌ها، خون و عفونت
تصویربرداری
رادیوگرافی (عکسبرداری با اشعه ایکس): برای تشخیص سنگهای رادیواوپک مانند اگزالات کلسیم
سونوگرافی: برای شناسایی سنگهای کوچک یا بررسی آسیب کلیه
آزمایش خون
بررسی عملکرد کلیه‌ها و تشخیص زودهنگام نارسایی کلیه
روش‌های درمان سنگ کلیه در گربه‌ها
درمان بستگی به نوع سنگ، اندازه و وضعیت گربه دارد و میتواند شامل موارد زیر باشد.
درمان دارویی و تغذیه‌ای
سنگهای استروویت: با رژیم غذایی اسیدی‌کننده و داروهای تجویزی قابل حل هستند.
سنگهای اگزالات کلسیم: معمولاً نیاز به جراحی دارند اما با رژیم کم اگزالات کنترل می‌شوند.
افزایش مصرف آب
کم نوشی یکی از اخلاقهای بسیاری از گربه هاست. استفاده از فواره آب گربه میتواند بسیار مؤثر باشد، زیرا بسیاری از گربه‌ها به آب جاری علاقه بیشتری نشان می‌دهند. بهتر است فواره را در محلی آرام و به دور از محل غذاخوری قرار دهید.
تعداد ظروف آب در خانه را افزایش دهید. قرار دادن چندین ظرف آب در مکان‌های مختلف منزل، دسترسی گربه به آب را بهبود می‌بخشد. ظروف آب را بهتر است از جنس سرامیک یا استیل ضدزنگ انتخاب کنید.
تغییر نوع غذا نیز کمک‌کننده است. افزودن غذای کنسروی به رژیم غذایی یا مخلوط کردن آب با غذای خشک میتواند میزان آب دریافتی گربه را افزایش دهد. آب باید همیشه تازه و تمیز باشد. تعویض روزانه آب و شستشوی منظم ظروف آب ضروری است. برخی گربه‌ها به آب تصفیه‌شده تمایل بیشتری نشان می‌دهند. دمای آب نیز مهم است. در فصول گرم، اضافه کردن یک تکه یخ کوچک به آب میتواند برای گربه جذاب باشد. در زمستان نیز آب نباید بیش از حد سرد باشد.
نظارت بر میزان آب مصرفی گربه اهمیت دارد. اگر کاهش محسوس در مصرف آب مشاهده شود، مشورت با دامپزشک ضروری است. در صورت وجود چند گربه در منزل، بهتر است برای هر کدام ظرف آب جداگانه در نظر گرفته شود.
استفاده از غذای مخصوص گربه های مبتلا به سنگ کلیه
برندهای معروف مانند رویان کنین، غذاهای نخصوص با فرمولاسیون خاص برای گربه های مبتلا به بیماریهای کلوی تولید می کنند. همینطور باید مصرف مواد معدنی اضافی را کاهش داد.
جراحی و روش‌های تهاجمی برای درمان سنگ کلیه
یورتروستومی: در موارد انسداد مکرر در گربه‌های نر
لیتوتریپسی: شکستن سنگ با امواج صوتی (در برخی موارد)
راهکارهای پیشگیری از سنگ کلیه در گربه‌ها
برای پیشگیری از سنگ کلیه در گربه ها موارد زیر را درنظر داشته باشید
تغذیه مناسب، کاهش مصرف مواد معدنی اضافی، تأمین آب کافی وقرار دادن چندین ظرف آب در نقاط مختلف خانه، استفاده از آب تصفیه شده، فعالیت کافی گربه و جلوگیری از چاقی و بی تحرکی و معاینات دوره ای دامپزشک و چکاپ سالانه، به ویژه برای گربه‌های مسن یا نژادهای پرخطر و گرفتن آزمایش خون مخصوصا در گربه هاب مسن تر، میتواند بسیار موثر باشد
سخن پایانی
سنگ کلیه در گربه‌ها یک بیماری جدی است که در صورت عدم درمان میتواند به نارسایی کلیه و حتی مرگ منجر شود. با شناخت علائم اولیه، مراجعه به موقع به دامپزشک و رعایت برنامه پیشگیری می‌توان سلامت دستگاه ادراری گربه را حفظ کرد. در صورت مشاهده هرگونه تغییر در رفتار ادراری گربه خود، حتماً با یک دامپزشک مشورت کنید.